De Lusthof der Muziek

De Lusthof der Muziek biedt een ontdekkingsreis langs 750 jaar Nederlandse en Vlaamse muziektraditie, met speciale aandacht voor grotendeels vergeten genres zoals volksmuziek, speelmansmuziek, oude dansmuziek, kunstmuziek, liedboeken, straatliederen, anonieme componisten, enzovoort. De Lusthof der Muziek is een doorgeefluik van muziekbronnen die - dankzij internet - voor het eerst sinds eeuwen weer beschikbaar zijn. Alleen, ze staan over talloze websites verspreid. Met behulp van de Lusthof hopen we te bereiken dat ze niet alleen beschikbaar, maar ook makkelijk vindbaar zijn.

The Garden of Musical Delights delves into 750 years of musical tradition in the Low Countries: Flanders and the Netherlands. Read more

21 januari 2011

Gruuthuse-handschrift (ca. 1400)

Het volkse liedje ‘Het soude een scamel mersenier’ door het Paul Rans ensemble:

(Op de site van de KB Nederland)

Het Gruuthuse-handschrift, dat tussen ongeveer 1395 en 1408 in Brugge is ontstaan, bevat de oudste verzameling liederen compleet met muziek die in het Nederlands is overgeleverd. Bovendien is het ook nog een van de grootste: pas 150 (!) jaar later verschijnt er een (gedrukte) bundel van vergelijkbare omvang. Het Gruuthuse-handschrift bestaat uit drie delen: een met gebeden, een met liederen en een met gedichten. In het gedeelte met de 147 liederen (‘het liedboek’) staan onder andere het beroemde Egidiuslied en het Kerelslied. Er staan veel wereldse liefdesliederen in. De muzieknotatie in het Gruuthuse-handschrift is echter nogal ongebruikelijk, en lastig te interpreteren.

Fragment van blz. 12 uit het Gruuthuse-handschrift, met de melodie in streepjesnotatie.


Er zijn verschillende pogingen gedaan om de tekst op de melodie te passen en diverse zangers en muzikanten hebben dankbaar van dit unieke manuscript gebruik gemaakt, zoals
Fala Música: Lied II.42 (rondeel): So wie bi nachte gherne vliecht

(Deze en meer opnamen bij de KB.)

Het handschrift sprak ook vroeger al zeer tot de verbeelding, getuige deze eind-19e-eeuwse persiflage op het Kerelslied (melodie van Florimond van Duyse, tekst Julius De Geyter), gezongen door RUM.


17 januari 2011

Hadewijch (1200-1250)

Hadewijch, lied 17, door Els Van Laethem & Els Janssens, bij de Historische Uitgeverij:

De mystieke minneliederen van de begijn Hadewijch stammen uit de eerste helft van de 13e eeuw en zijn de voornaamste rechtvaardiging voor de trotse vermelding van '750 jaar muziekgeschiedenis' in de titel van deze blog. De mystieke minnepoëzie van Hadewijch is geïnspireerd door de wereldlijke (liefdes)liederen van troubadours en trouvères.

Er zijn weliswaar oudere, in een Germaanse taal geschreven liederen gevonden (Hendrik van Veldeke mag in dit verband niet onvermeld blijven), maar als de Vrolijke Plug het goed heeft begrepen, is het niet meer mogelijk om daar nog melodieën bij te traceren. Zo wel - en dit geeft eens te meer aan wat een prestatie het is - bij Hadewijch! Het vermoeden dat het hier geen gedichten maar liederen betrof bestond al langer, maar pas in 2009 werd Hadewijchs werk voor het eerst compleet met een aantal melodieën gepresenteerd. Prof. L.P. Grijp wist bij 19 van de 45 van de gedichten een melodie te traceren. Die melodieën stammen vooral van liefdesliederen van Franse trouvères.

De Vrolijke Plug kan het niet laten er een mooie afbeelding bij te presenteren, waarbij hij zich verheugt in het feit dat hij aan niemand wetenschappelijke verantwoording hoeft af te leggen: een schildering uit ruwweg dezelfde tijd, maar wel van duizend kilometer verderop van twee draailierspelers die samen geconcentreerd een duet spelen. Het is een van diverse afbeeldingen uit de kleurrijke Cantigas de Santa Maria, ong. 1221-1284 (Spanje).
Ze speelden niet dezelfde melodieën als Hadewijch, maar hoe groot zouden de stijlovereenkomsten zijn geweest?
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Gegevens:
- Hadewijch, handschrift, eerste helft van de 13e eeuw.
- Oorspronkelijk 45 liederen zonder muzieknotatie; bij 19 daarvan werd de melodie gereconstrueerd (zie hieronder, de uitgave van de Historische Uitgeverij).
- Liederenbank: titelgegevens, index van liedtitels.
- Papieren uitgave: Historische Uitgeverij, met vier cd's.
- Papieren uitgaven: diverse uitgaven van de teksten, zonder muziek.
- Achtergronden bij DBNL: door L.P. Grijp, met voorbeelden van enkele melodieën.
- Uitgebreide achtergronden: bij de Koninklijke Bibliotheek.
- Geluidsopnamen: Historische Uitgeverij, met vier cd's.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

11 januari 2011

Handschrift van de gebroeders Balmer (1801)

Update aug 2020: Nieuwe link naar transcriptie in abc-notatie

Het handschrift van Carel Balmer (1791-1835) en Willem Balmer (1788-1871), 'violisten uit de tijd van Napoleon', bevat 48 melodieën. Er staan vooral eenstemmig genoteerde dansmelodieën in, zoals contredansen, cadrilles, menuetten, marsen en sleiffers. Het is een vrij kleine verzameling, maar ze bevat wel een aantal stukken die in geen enkele andere verzameling voorkomen.

Scans van het origineel zijn niet op internet beschikbaar; wel zijn er maar liefst twee moderne uitgaven, een bij MW-kwadraat en een bij de SVN. De uitgave van de SVN (een van vier door de SVN uitgegeven handschriften) bevat een inleiding met een beschrijving van het manuscript, de auteurs, de muzieksituatie van rond 1800, speeladviezen, en scans van een aantal bladzijden uit het originele handschrift. (De uitgave van MW-kwadraat heeft de Vrolijke Plug niet onder ogen gehad; een pré bij die uitgave zal voor sommigen zijn dat er een digitale facsimile van het complete manuscript bij zit.) In beide uitgaven heeft de muziek een zorgvuldige redactie ondergaan, want het origineel is niet bepaald foutloos. Het handschrift zelf bevindt naar verluidt zich sinds kort in collectie van de Universiteit van Amsterdam.

En hiermee hebben de vier momenteel bekendste handschriften binnen de folkwereld - Hanekuijk, Kiers, Visser en Balmer, alle uitgegeven door de SVN - hun welverdiende plekje in de Lusthof gekregen en opent de Vrolijke Plug de jacht op beter verscholen materiaal.

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Gegevens:

Aanvulling oktober 2021: Onderstaande koppelingen naar individuele bestanden op Dropbox en Google Drive werken niet meer. De meeste bestanden kun je nu vinden in de volgende verzamelmap (in grote lijn chronologisch gesorteerd): Google Drive: Lusthof der Muziek.

- Handschrift van de gebroeders Balmer (1801).
- Met moderne muzieknotatie, 48 melodieën.
- NMI: titelgegevens
- Liederenbank: titelgegevens, index van liedtitels
- Origineel: Openbare Bibliotheek Amsterdam (OBA). Welingelichte bronnen melden dat het handschrift van Balmer zich inmiddels in de bibliotheek van de Universiteit van Amsterdam (UvA/UBA) bevindt. Het staat nog niet in de catalogus maar is wel op afspraak in te zien bij de afdeling Bijzondere Collecties.
- Melodienotatie in een computertaal: enkele melodieen in pdf bij 'De Manuscripten'.
- Melodienotatie in een computertaal: Baviaen van Schurhoff (aantal melodieën, in Myriad).
- Papieren uitgave: Muziekboek van Carel en Willem Balmer, violisten uit de tijd van Napoleon, 1801, Jos Koning (red. en aant.), Stichting Volksmuziek Nederland (2006) (modern notenschrift/bewerking) ISBN: 90-74434-05-3 (De informatieve inleiding bij een heruitgave biedt vaak een belangrijke meerwaarde!)
- Papieren uitgave: Balmer: een muziekmanuscript, Jac Fuchs en Magda Wensing (ed.). Inclusief een cd met pdf van het originele handschrift. Uitgeverij MW2 Doorwerth, 2006. (De informatieve inleiding bij een heruitgave biedt vaak een belangrijke meerwaarde!)
- Achtergronden: Folkforum
- Achtergronden: De Manuscripten
- Geluidsopnamen: cd De Manuscripten; Twee violen en een bas, cd Twee eeuwen Hollandse Dansmuziek, Syncoop CD 198.

NIEUW aug 2020:
- Complete transcriptie in abc bij archive.org.
- Transcriptie in musicXML.

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

7 januari 2011

Het vioolboek van Visser (1817)

Ruim honderd traditionele danswijzen en ruim twintig liederen. De dansmuziek, oorspronkelijk voor viool, wordt tegenwoordig in de folkwereld veel gespeeld. De muziek is opgetekend tussen 1817 en 1821 door een vaardige amateurmuzikant, Wieger Michiels Visser uit Friesland. Een aantal melodieën kent equivalenten in Engeland en Schotland. Sommige zijn ook al te vinden in de Oude en Nieuwe Hollantse Boerenlieties en Contredansen (vanaf 1701) en in het handschrift van Hanekuijk (1703). Visser verzamelde met name veel menuetten, madlots en schotsen.

Madlots uit het hs. van Visser
Het instrumentale deel van het handschrift werd uitgegeven bij de Stichting Volksmuziek Nederland (Uitgeverij 11&30, 1983), ingeleid en geredigeerd door Judica Lookman en Bert Lotz (van Madlot). De derde druk (2007) heeft een uitgebreide inleiding en bevat een aantal afdrukken van het originele manuscript. Het manuscript zelf bevindt zich bij Tresoar, Fries Historisch en Letterkundig Centrum in Leeuwarden.

Sfeerbeeld: Anoniem, Een Engelse herberg (1822)

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ - Gegevens: Wieger Michiels Visser (1817-1821) Het vioolboek van Visser (handschrift).

Aanvulling oktober 2021: Onderstaande koppelingen naar individuele bestanden op Dropbox en Google Drive werken niet meer. De meeste bestanden kun je nu vinden in de volgende verzamelmap (in grote lijn chronologisch gesorteerd): Google Drive: Lusthof der Muziek.

- Met moderne muzieknotatie, 101 dansmelodieën en 21 liederen.

- Scans van het origineel: Tresoar
- Integrale transcriptie, om in boekvorm te printen: Google Drive: Lusthof der Muziek
- Integrale transcriptie, voor gebruik in diverse muziekprogramma's: Google Drive: Lusthof der Muziek

Voor zover de Stichting Volksmuziek Nederland rechten op deze transcriptie kan doen gelden, geeft zij toestemming tot de digitale verspreiding ervan, mits niet voor commerciële doeleinden gebruikt.

- NMI: titelgegevens
- Liederenbank: titelgegevens, index van liedtitels
- PDF: De Manuscripten (enkele voorbeelden)
- Melodienotatie in een computertaal: De Baviaen van Schurhoff (een aantal melodieen, in Myriad)
- Papieren heruitgave: Stichting Volksmuziek Nederland (1983, 2007) (De informatieve inleiding bij een heruitgave biedt vaak een belangrijke meerwaarde.)
- Achtergronden: De Manuscripten; met een handig overzicht van eerdere opnamen.
- Biografie van de auteur: muziekgroep Ja Traditioneel.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

5 januari 2011

Andries Kiers zijn Muzijk boek (1864)

Kiers' 'Nije Mazurka' (nr. 51) door de Boalserter Skotsploech

Andries Kiers Zijn Muzijk boek stamt uit Friesland en bevat zeventig negentiende-eeuwse dansmelodieen, oorspronkelijk voor viool.

Hs. Kiers: Nije Mazurka


Een bewerking van het handschrift (voor C/F-trekharmonica) verscheen bij de Stichting Volksmuziek Nederland. Het originele manuscript bevindt zich bij Tresoar, het Fries Historisch en Letterkundig Centrum. Meer achtergronden zijn te vinden in: Rimmer (1978) Two dance collections from Friesland and their Scotch, English and continental connections. Grins [Groningen], 1978.

Een tijdbeeld: Johannes Marius ten Kate, De Grote Markt in Den Haag (detail) (1887)
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Gegevens:

Aanvulling oktober 2021: Onderstaande koppelingen naar individuele bestanden op Dropbox en Google Drive werken niet meer. De meeste bestanden kun je nu vinden in de volgende verzamelmap (in grote lijn chronologisch gesorteerd): Google Drive: Lusthof der Muziek.

- Bron: Andries Kiers Zijn Muzijk boek (1864) (handschrift).
- Met moderne muzieknotatie, 70 melodieen, dansmuziek, oorspronkelijk voor viool.

- Scans van het origineel: Tresoar

Voor zover de Stichting Volksmuziek Nederland rechten op deze transcriptie kan doen gelden, geeft zij toestemming tot de digitale verspreiding ervan, mits niet voor commerciële doeleinden gebruikt.

- NMI: titelgegevens
- Liederenbank: titelgegevens, index van liedtitels
- PDF: De Manuscripten (enkele voorbeelden).
- Melodienotatie in een computertaal: De Baviaen van Schurhoff (enkele voorbeelden, in Myriad)
- Papieren heruitgave: Stichting Volksmuziek Nederland 1999, "Andries Kiers Zijn Muzijk boek" : Friese dansmuziek uit 1800, bewerkt voor 2-rijer trekharmonika in de stemming C/F door Anneke Goudkuil. (De informatieve inleiding bij een heruitgave biedt vaak een belangrijke meerwaarde!)
- Achtergronden: Harmonicahoek . index, etc.
- Geluidsopnamen: cd De Manuscripten ; Boalserter Skotsploech ; Vitriool (met Frans Tromp), cd 'Op goede voet' .
- Dansbeschrijvingen: Elsche Korf & Frans Tromp: Op goede voet (1991) (PDF).
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

4 januari 2011

Musyckboek van Hanekuijk (1703)

"Andro's van Hanekuijk" door Lirio:


Hs. Hanekuijk


Tegenwoordig wordt in de folkwereld redelijk wat gespeeld uit het muziekboek van de Fries Hylke Douwes Hanekuijk. Een heruitgave, geredigeerd door Jos Koning, werd uitgegeven door de Stichting Volksmuziek Nederland (1999). Het oorspronkelijke werk bevindt zich in de bibliotheek van het Instituut voor Muziekwetenschap van de Universiteit Utrecht (UU).

Hs. Hanekuijk


Een tijdbeeld: In de stijl van David Teniers, Dansende boeren en een draailierspeler, rond 1700 (detail)

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Gegevens:

Aanvulling oktober 2021: Onderstaande koppelingen naar individuele bestanden op Dropbox en Google Drive werken niet meer. De meeste bestanden kun je nu vinden in de volgende verzamelmap (in grote lijn chronologisch gesorteerd): Google Drive: Lusthof der Muziek.

- Titel: H.D. Hanekuijk (1703) Musyckboek van Hanekuijk, handschrift, heruitgave 1999. Met muzieknotatie, 182 melodieën.

- Transcriptie onder redactie van Jos Koning, eerder verschenen bij de Stichting Volksmuziek Nederland: Google Drive: Lusthof der Muziek. Met dank aan Jos Koning en de Stichting Volksmuziek Nederland voor hun medewerking bij deze digitale publicatie.

- Scans: Universiteit Utrecht , met een toelichting.

- Melodienotaties in een andere computertaal: Baviaen van Schurhoff (enkele melodieën).
- Papieren heruitgave: Stichting Volksmuziek Nederland 1999, geredigeerd en geannoteerd door Jos Koning.
- Achtergronden: Stephan Kraan
- Achtergronden: Folkforum
- Biografische info: Harlinger rijkdom
- Geluidsopnamen: Tjane (Godendans); Lirio, cd De Manuscripten
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

Bolhuis III: Recueil de plusieurs pieces de musique (1739-1773)

Juni 2013: nieuwe transcripties beschikbaar!

Van de regentenfamilie Van Bolhuis uit Groningen zijn drie handschriften bekend. Het Recueil de plusieurs pieces de musique (hier in de LdM 'Van Bolhuis-III' genoemd) werd geschreven door Michel de Bolhuis en Jean de Bolhuis (sjiek op z'n Frans dus) en bevindt zich in de Groninger Archieven. De andere twee handschriften bevinden zich in de collectie-Vlam, die in het bezit is van het Nederlands Muziek Instituut. In de huidige tijd zijn ze nog nauwelijks gebruikt om uit te spelen.

Hs. Van Bolhuis-3, blz. 3


Michiel van Bolhuis was taalman (voorzitter) der Gezworene Gemeente Groningen (kiescollege) en ook redger (plattelandsrechter) te Warffum en mede-eigenaar van Rottumeroog.

Een tijdimpressie: Cornelis Troost, De Liereman (1745)
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Gegevens:

Aanvulling oktober 2021: Onderstaande koppelingen naar individuele bestanden op Dropbox en Google Drive werken niet meer. De meeste bestanden kun je nu vinden in de volgende verzamelmap (in grote lijn chronologisch gesorteerd): Google Drive: Lusthof der Muziek.

- Korte titel: Michel de Bolhuis (1739) Recueil de plusieurs pieces de musique consistans en marches, menuets, gigues, contredances, bourees, gavottes, airs &c (handschrift).
- Volledige titel: Recueil de plusieurs pieces de musique consistans en marches, menuets, gigues, contredances, bourees, gavottes, airs &c. choisies par Michel de Bolhuis 1739 / Cette collection avec une grande partie des plusieurs pieces de musique augmentée par Jean de Bolhuis fil de Michel de Bolhuis, 1773.
- Met muzieknotatie (moderne notatie), 420 melodieën (ong. 100 marsen, 200 menuetten, 21 gigues, etc.)
- Titelgegevens: Picarta

- Scans: Groninger Archief, in Djvu (om Djvu te bekijken heb je een programma als het gratis Windjview nodig.
- Transcriptie in PDF. (67 Mb)
- Transcriptie in musicXML.
- Transcriptie in mp3 - deel I. (135 Mb)
- Transcriptie in mp3 - deel II. (100 Mb)
- Transcriptie in mp3 - deel III. (93 Mb)
- Transcriptie in myr.
- Transcriptie in abc.

- Achtergronden: (Spinnen in het web: Groningse regenten, vanaf blz. 208)
- Achtergronden: Archieven.nl
- Geluidsopname: Törf: Schoon van de wind (1 nummer)
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~