De Lusthof der Muziek

De Lusthof der Muziek biedt een ontdekkingsreis langs 750 jaar Nederlandse en Vlaamse muziektraditie, met speciale aandacht voor grotendeels vergeten genres zoals volksmuziek, speelmansmuziek, oude dansmuziek, kunstmuziek, liedboeken, straatliederen, anonieme componisten, enzovoort. De Lusthof der Muziek is een doorgeefluik van muziekbronnen die - dankzij internet - voor het eerst sinds eeuwen weer beschikbaar zijn. Alleen, ze staan over talloze websites verspreid. Met behulp van de Lusthof hopen we te bereiken dat ze niet alleen beschikbaar, maar ook makkelijk vindbaar zijn.

The Garden of Musical Delights delves into 750 years of musical tradition in the Low Countries: Flanders and the Netherlands. Read more

22 mei 2011

Luithandschrift van Thysius (1595-1630)


~~~ NIEUW (nov. 2013): transcripties door Ad Kwakernaat in diverse digitale formaten! (zie onderaan deze pagina) ~~~

Dit handschrift uit de bibliotheek van verzamelaar Thysius is geschreven door Adriaen Smout ("den bekenden geestelijken woelwater Adriaan Joriszoon Smout, predikant te Amsterdam... Smout den vijand van Vondel..." aldus J.P.N. Land).

Het is het dikste luithandschrift ter wereld en een van de weinige uit Nederland. Het bevat Italiaanse dansen, bewerkingen van madrigalen, chansons, motetten, psalmen en Engelse, Franse en Nederlandse liederen en dansen. Smout had een bijzondere belangstelling voor muzikale volkscultuur en noteerde ook allerhande boerendansen en schunnige liedjes. Het bevat talloze unica.

Brande Champaigne - uit het luitboek van Thysius door Luthval


De muziek in het handschrift is genoteerd als luittablatuur: de 'notenbalken' stellen in werkelijkheid de snaren van het instrument voor en de tekens geven aan welke snaar waar (en wanneer) dient te worden ingedrukt. Dat leren lezen is geen sinecure, maar... de Vrolijke Plug heeft goed nieuws in petto!

Bladzijde uit het hs. Thysius

Het handschrift werd in 2009 in een prachtige facsimile heruitgegeven door de Nederlandse Luitvereniging, een lovenswaardige actie die echter door de lastig te ontcijferen luittablatuur de muziek niet voor het 'grote' publiek zal ontsluiten.

Ons grote geluk is dan ook dat (reeds halverwege de jaren tachtig van de 19e eeuw!) het handschrift de aandacht trok van een wetenschappelijke duizenpoot, prof. J.P.N. Land. Hij maakte er een gedegen studie van, transcribeerde de melodieën naar modern notenschrift en sorteerde ze op thema. Hij schreef er mooie dingen bij, zoals: De Luit dan, ofschoon door den regtzinnigen musicus van heden versmaad, zoozeer dat hij het veelal beneden zich acht, de rol die zij eenmaal vervuld heeft ernstig te onderzoeken, is eeuwenlang het speeltuig geweest, waaraan de keur der beschaafde wereld dezelfde beteekenis hechtte als die tegenwoordig aan den pianoforte wordt toegekend.

Luitspeler, Hendrik Terbrugghen (1588-1620)
(De luit was symbool van de welopgevoede klasse, maar deze heer hoeft toch hopelijk niet meer te rijden.)

Omdat Land zijn noeste arbeid in wetenschappelijke tijdschriften publiceerde dreigde ook zijn versie in de vergetelheid te raken, maar gelukkig biedt internet weer eens uitkomst, dit keer vooral via de onverwachte tussenkomst van de University of Michigan, die Land's werk op archive.org plaatste.

Ski56ppy: Lute music from Thysius ms. c. 1600

En zo is het nu weer vindbaar. Voor de duidelijkheid: Land publiceerde het handschrift in veertien afleveringen, verdeeld over zeven porties van 1885-1887. Dat vraagt enig zoekwerk van de gebruiker!
De onderwerpen van de afleveringen zijn:

1. Inleiding; Nederlandse wereldlijke liederen
2. Engelse liederen
----------
3. Franse liederen
----------
4. Zuid-Europese liederen
5. Geestelijke liederen
6. Kerkelijke composities
7. Zelfstandige luitmuziek
----------
8. Volksdanswijzen ("Inheemsche dansen")
9. Allemandes
10. Pavanes, pass'emezi
11. Galliardes en volta's
----------
12. Branles
13. Courantes
14. Overige dansen

De digitale transcriptie van Ad kwakernaat volgt de ordening van Land, verdeeld over drie delen:
Deel 1: Nederlandse, Engelse, Franse en Zuid-Europese liederen
Deel 2: geestelijke liederen, kerkelijke composities en zelfstandige luitmuziek
Deel 3: volksdansen, allemandes, pavanes, pass'emezi, galliardes, volta's, branles, courantes en overige dansen

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Gegevens

Aanvulling oktober 2021: Onderstaande koppelingen naar individuele bestanden op Dropbox en Google Drive werken niet meer. De meeste bestanden kun je nu vinden in de volgende verzamelmap (in grote lijn chronologisch gesorteerd): Google Drive: Lusthof der Muziek.

Adriaen Jorisz Smout (1595) [Het luitboek van Thysius], handschrift.
- Origineel: muzieknotatie in luittablatuur; interpretatie J.P.N. Land: omgezet naar moderne muzieknotatie, melodieën in 14 categorieën geordend en van commentaar voorzien.
- Origineel in de Bibliotheca Thysiana (Universiteit Leiden).
- Liederenbank: titelgegevens, index van liedtitels.
- Scans: (alleen enkele voorbeelden)

Artikelen van J.P.N. Land (pdf):
- archive.org: Land (1885) deel 1 & 2 (wil het downloaden van archive.org niet lukken, klik dan aldaar op de knop 'All files: HTTP' links op de pagina en dan - bijvoorbeeld - op de link naar de pdf).
- Land - deel 3 (klik met je rechtermuisknop op de link en selecteer 'koppeling opslaan als')
- archive.org: Land (1887) deel 4 tm 11
- Land - deel 12-14 (klik met je rechtermuisknop op de link en selecteer 'koppeling opslaan als')

- Papieren heruitgave (2009, luittablatuur): De facsimile heruitgave uitgebreid met commentaar, uitgegeven door de Nederlandse Luitvereniging en de Koninklijke Nederlandse Vereniging voor Muziekgeschiedenis.
- Achtergronden: Leiden Universiteit
- Achtergrond in JSTOR: overzicht van de artikelen door JPN Land (alleen toegankelijk vanuit bv. een universiteitsbibliotheek)
- Achtergronden: concordanties met enkele Engelse broadsides en MIDI: Sixteenth Century Broadside Ballad

NIEUW (nov. 2013): digitale transcripties door Ad Kwakernaat
- Transcripties Google Drive: Lusthof der Muziek
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~