Update: veel bestanden weer toegankelijk!

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

Lees dit eerst - Read this first:

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

Dear visitor,
All links to Google Drive (and Dropbox) in the original posts are dead (although other links may still be working.) From know on, you can access those files through the following universal link (sources are in chronological order, sort of): Google Drive: Lusthof der Muziek.
You will also find a large collection of music transcribed in abc format there, which includes many of the best known Dutch music sources. Part of this collection is not present in any other format on the Lusthof. The zip file is titled @ Lusthof der Muziek - Volksmuziek in ABC-format. You will need an abc music program to view and play the scores. For more info: abcnotation.com. Many free alternatives available.
Enjoy!

De Vrolijke Plug

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

Beste bezoeker,
Tot mijn verrassing wordt de Lusthof der Muziek nog altijd veel bezocht en gebruikt. Ik had geen idee - maar het is natuurlijk mooi nieuws! Alleen... deed ik deze ontdekking doordat een verandering in de beveiliging er onlangs voor zorgde dat de bestanden op Google Drive (en Dropbox) niet meer publiek toegankelijk waren, en de foutmeldingen begon binnen te stromen.

Dat probleem is nu opgelost. De meeste bestanden op Google Drive zijn weer toegankelijk, niet via de koppelingen onder de individuele berichten, maar rechtstreeks via deze koppeling: Google Drive: Lusthof der Muziek. De bestanden zijn min of meer chronologisch geordend - maar de jaartallen zijn slechts een indicatie!

Op dezelfde plek vind je ook een zip-bestand met een groot aantal handschriften en drukken in abc-formaat, inclusief talloze van de bekendste bronnen uit de Nederlandse volksmuziekgeschiedenis. Een aantal hiervan is in geen andere vorm op de Lusthof beschikbaar. Dit goudmijntje is getiteld @ Lusthof der Muziek - Volksmuziek in ABC-format. Je hebt een abc-muziekprogramma nodig om de bestanden als bladmuziek te kunnen lezen en afspelen. Hoe dat werkt vind je hier: abcnotation.com. De abc-muzikantengemeenschap is groot en actief. Er is zodoende keuze uit diverse gratis programma's.

Externe koppelingen werk ik niet langer bij, dat is teveel werk. Sommige doen het nog, andere niet; bij deze excuses voor eventuele teleurstellingen. Enig speurwerk op het web kan je vaak alsnog de gewenste vangst opleveren. En hopelijk is de beschikbaarheid van het belangrijkste materiaal nu toch weer voor een tijdje veiliggesteld...

Ben je door bladmuziek op De Lusthof der Muziek geinspireerd geraakt, en is het resultaat op youtube of zelfs een geluidsdrager terecht gekomen, dan vindt de Vrolijke Plug het leuk om dat te weten. Mail hem op de.vrolijk.plug [apenstaart] gmail punt com en dan verkondigen we het heugelijke nieuws hier op de site!

Met muzikale groet,

Mark van Nieuwstadt - de Vrolijke Plug

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

Handschrift Ferwerda (1734)

Het 'Handschrift Ferwerda',

‘Aangelegd de 6 juli 1734
Voor de Fluit
bij P.J. Ferwerda in Harlingen’

bevindt zich in de Bijzondere Collecties van de Universiteit Utrecht. Het bevat hoofdzakelijk menuetten, overgenomen uit een driedelige uitgave van Gerhard Fredrik Witvogel uit 1732-33, getiteld Trois Recueils de Menuets, Marches et Polonnoises. In het handschift is de muziek voor fluit getransponeerd.

Behalve dat P.J. Ferwerda in Harlingen woonde, komen we weinig van hem te weten. De naam Ferwerda was in de achttiende eeuw in Friesland te algemeen om de persoon achter het handschrift met enige zekerheid te kunnen identificeren.

G.F. Witvogel, die in dit verband misschien ook van meer belang is, leefde van ca. 1696 tot 1746. Hij was afkomstig uit Varel in Duitsland en werd begraven in Aken. Een belangrijk deel van zijn leven woonde hij echter in Amsterdam, waar hij organist was aan de Lutherse Nieuwe Kerk en in 1731 een muziekuitgeverij begon. Bij zijn overlijden omvatte zijn catalogus maar liefst 93 uitgaven, met werken van bekende buitenlandse componisten zoals Händel, Vivaldi, Quantz en Scarlatti, en van Nederlanders, waaronder De Fesch, Groneman, Klein en Nozeman. Overigens staan in de Trois Recueils hoofdzakelijk anonieme stukken.

De transcriptie werd verzorgd door Ad Kwakernaat.

Noten en bronnen

1) Annotatie: UB Utrecht Hs. 20 A 7 (was eerder signatuur: LBMUZ:Rar Mso 5).
2) G.F. Witvogel, 1732-1733: Trois Recueils de Menuets, Marches et Polonnoises pour servir au clavecin avec la basse continue en partiture, et pour servir au violon, au flûte traversière, et à d'autres instruments. Composées par differents auteurs, Amsterdam.
Premier Recueil: Menuet in D met 4 variaties door F. Geminiani, en anonieme stukken: 15 menuetten, 4 marsen en 3 polonoises.
Second Recueil: 26 anonieme stukken: 20 menuetten, 2 marsen, 4 polonoises.
Troisième Recueil: 54 anonieme menuetten.

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Muzikale bestanden

Aanvulling oktober 2021: Oude koppelingen naar individuele bestanden op Google Drive werken niet meer. De meeste bestanden kun je nu vinden in de volgende verzamelmap (in grote lijn chronologisch gesorteerd):

Google Drive: Lusthof der Muziek.

- Transcriptie in PDF (2 Mb)
- Transcriptie in musicXML
- Transcriptie in mp3 (20 Mb)
- Transcriptie in myr
- Transcriptie in word-doc (4 Mb)

- Scans van het origineel hier of hier.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

Handschrift Gresse (ca 1680)

Het ‘Handschrift Gresse’ stamt van rond 1680 en bevat bewerkingen voor klavierinstrument op voorgedrukt zeslijnig muziekpapier. Het is geschreven in verschillende handen. De naam die meerdere malen in het handschrift voorkomt, is die van ene Jb. Gresse. Musicoloog Alan Curtis, die er niet in slaagde de familienaam Gresse in de archieven te achterhalen, opperde in 1961 in dit verband de voornaam Jacob, wat we maar als een slippertje zullen beschouwen van iemand die verder zeer gedegen te werk ging. Deze voornaam lijkt aan de fantasie te zijn ontsproten; er zijn geen aanwijzingen dat er een Jacob Gresse heeft geleefd. Toch is de voornaam blijven plakken, bijvoorbeeld in de catalogus van de Universiteit Utrecht.

Prelude, uitgevoerd door Ernst Stolz

J.B. den Hertog wist in zijn proefschrift uit 2009 meer helderheid te verschaffen. De Gresses bleken afkomstig uit Groenlo in de Achterhoek, waar verschillende generaties organist waren in de St. Calixtuskerk; in de eerste helft van de zeventiende eeuw, tot 1665, was dat ene Joachim of Jan Beerndt Gresse. Hij werd opgevolgd door zijn zoon Jan. Een van zijn andere zonen, Frans of Franciscus, probeerde tevergeefs in Amsterdam een aanstelling als organist te bemachtigen. Den Hertog veronderstelt dat het boekje van een leerling van één van de Gresses is geweest, aangezien slechts bij enkele composities de naam Gresse wordt vermeld. Ook de korte muziektheoretische inleiding op de eerste pagina van het handschrift duidt op een lesboekje. Of was j.b. Gresse toch bovengenoemde Jan Beerndt...?

De transcriptie werd verzorgd door niemand minder dan onze trouwe transcribent Ad Kwakernaat.

Noten
1) Alan Curtis (red.), 1961. Nederlandse Klaviermuziek uit de 16e en 17e eeuw, Monumenta Musica Neerlandica, vol. 3. Amsterdam: Vereniging voor Nederlandse Muziekgeschiedenis.
2) J.B. den Hartog, 2009. Anthoni van Noordt en zijn Tabulatuurboeck (proefschrift, Leiden Universiteit)

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Bladmuziek en geluidsbestanden

Aanvulling oktober 2021: Oude koppelingen naar individuele bestanden op Google Drive werken niet meer. Ze zijn nu in de meeste gevallen beschikbaar in de volgende map (ruwweg chronologisch gesorteerd): Google Drive: Lusthof der Muziek.

* Transcriptie in PDF (4 Mb)
* Transcriptie in Word-doc (18 Mb)
* Transcriptie in MusicXML (< 1 Mb)
* Transcriptie in MYR (< 1 Mb)
* Transcriptie in Mp3 (24 Mb)

* Originele handschrift: [Handschrift Gresse], UB Utrecht Hs. 20 A 5 (was eerder signatuur: LBMUZ:Rar Msq 1).

Scans van het origineel: http://objects.library.uu.nl/reader/resolver.php?obj=002311174&type=2
of
http://aleph.library.uu.nl/F/?func=direct&doc_library=UBU01&doc_number=2311174

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

‘Handschrift Camphuysen’ (na 1652)

In het zogenaamde ‘Handschrift Camphuysen’ staan hoofdzakelijk eenvoudige zettingen voor klavierinstrument, veelal gebaseerd op psalmen, maar enkele ook op wereldlijke melodieën.

Anders dan de titel doet vermoeden is de auteur van het handschrift onbekend; de Amerikaanse musicoloog Alan Curtis gaf het deze naam om aan te geven dat het repertoire grote verwantschap vertoont met het liedboek Stichtelycke Rymen van de remonstrantse predikant en dichter D.R. Camphuysen (1586-1627). Curtis publiceerde in 1961 een uitgave van muziek uit een viertal klavierhandschriften, Nederlandse Klaviermuziek uit de 16e en 17e eeuw, met daarin ook een kleine selectie uit dit handschrift.


D.R. Camphuysen: niet de auteur, wel de inspratiebron. Bron: Protestantse portretten van Museum Catharijneconvent Utrecht en Vrije Universiteit Amsterdam (GvN).

De uitermate populaire Stichtelyke Rymen van Camphuysen werden tussen 1624 en 1759 meer dan vijftig keer heruitgegeven, waarbij met enige regelmaat muzikale vernieuwingen werden aangebracht. Zo werd er in de editie uit 1652 muziek van Joseph Butler in opgenomen, een stadsspeelman en schouwburgmuzikant in Amsterdam. Aangezien twee melodieën van Butler in het Handschrift Camphuysen zijn terug te vinden (te weten ‘Wanneer het Hert’ en ‘Hoe ongelijcken Lot’), stamt het handschrift vermoedelijk van na 1652, – en zodoende van na Camphuysens dood.

Speciale muzieknotatie
In het Handschrift Camphuysen komen twee notaties voor die tegenwoordig niet meer in gebruik zijn, te weten één dan wel twee schuine streepjes door de stok van een muzieknoot. Hoe deze notatie te interpreteren wordt uitgelegd in het voorwoord van de transcriptie (zie pdf en word-bestand hieronder). Meer informatie is te vinden in het voorwoord van Alan Curtis (1961) Nederlandse Klaviermuziek uit de 16e en 17e eeuw en Alexander Siblinger (2004) Keyboard Music before 1700.

De transcriptie werd gemaakt door Ad Kwakernaat. Ad heeft ervoor gekozen deze bijzondere notaties als volgt weer te geven. De aanduiding van één schuine streep door de stok van een noot is vertaald in een lage mordent en een noot met twee schuine strepen door de stok in een dubbele hoge mordent. Er zijn echter zeker ook andere muzikale keuzes mogelijk. Zelker bij het beluisteren van de mp3-bestanden zal duidelijk zijn dat de (hedendaagse?) muzikale smaak soms andere keuzes vraagt.

Het Handschrift Camphuysen maakt deel uit van de Bijzondere Collecties van de Universiteit Utrecht.

Noten en bronnen
- Schenkeveld-van der Dussen, 2014. Receptie, tekst en muziek van Camphuysens Stichtelycke rymen. In: De zeventiende eeuw, Vol 30, No 2. http://www.de-zeventiende-eeuw.nl/index.php/dze/article/view/9934/10414
- Rudolf Rasch, 2013. Geschiedenis van de muziek in de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden 1572-1795, hoofdstuk 10: De theaters I: Amsterdam.
http://www.let.uu.nl/~Rudolf.Rasch/personal/Republiek/Republiek10-Theaters1.pdf
- Rudi A. Rasch, 1973. Some Notes on the Camphuysen Manuscript. Tijdschrift van de Vereniging voor Nederlandse Muziekgeschiedenis. Deel 23, No. 1, pp. 30-43. http://www.jstor.org/stable/938864
- Rudolf Rasch, 2013. Geschiedenis van de muziek in de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden 1572-1795, hoofdstuk 8: De kerken I: Reformatorische richtingen. http://www.let.uu.nl/~Rudolf.Rasch/personal/Republiek/Republiek08-Kerken1.pdf
- Alexander Silbiger, 2004. Keyboard Music Before 1700. Psychology Press, blz. 45 e.v.. In te zien op Google Books,
https://books.google.nl/books?id=6bJ4H1TJ7FYC. Doorzoek de tekst bijvoorbeeld op ‘double stroke’.

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Bladmuziek en geluidsbestanden

Aanvulling oktober 2021: Oude koppelingen naar individuele bestanden op Google Drive werken niet meer. De meeste bestanden kun je nu vinden in de volgende verzamelmap (in grote lijn chronologisch gesorteerd): Google Drive: Lusthof der Muziek.

- Transcriptie in PDF (4 Mb)
- Transcriptie in Word-doc> (10 Mb)
- Transcriptie in musicXML (< 1 Mb)
- Transcriptie in MYR (< 1 Mb)
- Transcriptie in mp3 (41 Mb)

- Originele handschrift: [Handschrift Camphuysen], UB Utrecht Hs. 20 A 5 (was eerder signatuur: LBMUZ:Rar Mso 2). Scans van het originele handschrift zijn online beschikbaar:
http://objects.library.uu.nl/reader/resolver.php?obj=48200&type=6
of
http://aleph.library.uu.nl/F/?func=direct&doc_library=UBU01&doc_number=2311150
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

Tielman Susato - Allerhande Danserye (1551)

De Antwerpse drukker Tielman Susato (ca. 1510/15 – na 1570) was een van de eerste muziekuitgevers van de Lage Landen. Voorheen (namelijk vanaf de tweede helft van de 15e eeuw) werd er vooral in Italië, Frankrijk en Duitsland muziek uitgegeven.

Susato was beroepsmuzikant. In 1531 was hij als stadspijper in dienst van de stad Antwerpen. In 1551 gaf hij drie ‘Musyck boexkens’ uit, met daarin polyfone muziek van verschillende componisten. Twee van die boekjes bevatten meerstemmige ‘amoureuse liedekens’, voorzien van Nederlandse teksten. In het derde staan ‘alderhande danserye’, ofwel instrumentale dansnummers. Dit was de eerste uitgave van instrumentale muziek uit onze contreien. In totaal gaf Susato een zestigtal bundels uit met missen, motetten, madrigalen, Franse en Nederlandse chansons, en dus één met dansen.


Meester van de Vrouwelijke Halffiguren: Musicerend gezelschap (detail, 1e helft 16e eeuw). (RKD)

Danserye bestaat uit vier stemboekjes (sopraan, alt, tenor en bas). De muziek is genoteerd in de zogenaamde mensurale notatie, zonder maatstrepen. Deze notatie is een voorloper van het moderne notenschrift. Het repertoire bestaat uit basse danses, branles, rondes, allemandes, galliardes en pavanen.

Er zijn twijfels of de polyfone composities in Danserye en aanverwante bundels werkelijk bedoeld waren om op te dansen (waarmee overigens niet is gezegd dat de melodieën zélf geen dansmuziek zouden zijn). Waarschijnlijk waren deze en vergelijkbare uitgaven veeleer bestemd voor rijke amateurs dan voor beroepsmuzikanten, en het is niet uit te sluiten dat ze met name werden gebruikt voor amateuruitvoeringen in de huiselijke sfeer. De muziek werd dan gespeeld door een consort ofwel muziekensemble, dat vaak bestond uit een ‘familie’ van vier dezelfde instrumenten, die op verschillende grondtonen waren gestemd.

Bernard Thomas (5) beargumenteert tevens dat de muziek niet noodzakelijkerwijs genoteerd staat in de toonsoort waarin zij werd uitgevoerd. Waarschijnlijk waren muzikanten gewend om bij het spelen te transponeren. De keuze voor de afgedrukte toonsoort hing samen met drie overwegingen: (a) het vermijden van hulpstreepjes, (b) een uitgangspunt kiezen dat transponeren eenvoudig maakte, en (c) het modale/tonale karakter van de toonzetting bewaren (toonsoorten met meer dan één of hoogstens twee bessen waren niet gebruikelijk). Een en ander betekent uiteraard dat ook de hedendaagse muzikant zich bij de uitvoering de nodige vrijheid kan – of zelfs moet – veroorloven. Meer details over de uitvoeringspraktijk zijn te vinden in de verhandeling van Thomas en in het voorwoord van de PDF die wij van Danserye maakten.

Voor wie wil weten hoe deze muziek kan klinken: de afgelopen decennia zijn de composities uit Danserye geregeld op lp, cd of anderszins vastgelegd. Luistervoorbeelden zijn onder meer te vinden op concertzender.nl en youtube.(6)

Noten en bronnen
1) http://home.scarlet.be/huib.billiet/grafisch/muziekdruk.html
2) http://www.dbnl.org/tekst/_vla016199301_01/_vla016199301_01_0007.php
3) http://nl.wikipedia.org/wiki/Tielman_Susato
4) http://www.muziekencyclopedie.nl/action/entry/Tielman+Susato
5) http://www.townwaits.org.uk/essays_susato.shtml Deze essays vormen een uitstekende musicologische introductie op Susato’s Danserye, inclusief een verhandeling over de gebruikte toonsoorten en het transponeren daarvan.
6) Een leuk voorbeeld is de playlist ‘Tielman Susato Danserije 1551’ van Ernst Stolz. Deze viola-da-gambaspeler en multi-instrumentalist heeft, in gevarieerde, historisch verantwoorde bezettingen, vrijwel de hele bundel opgenomen: https://www.youtube.com/user/ernststolz/playlists.

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Bladmuziek en geluidsbestanden

Aanvulling oktober 2021: Onderstaande koppelingen naar individuele bestanden op Google Drive werken niet meer. De meeste bestanden kun je nu vinden in de volgende verzamelmap (in grote lijn chronologisch gesorteerd):

Google Drive: Lusthof der Muziek.

- Transcriptie in PDF (6,5 Mb)
- Transcriptie in Word-doc (14 Mb)
- Transcriptie in musicXML
- Transcriptie in MYR
- Transcriptie in mp3 (30 Mb)
- Transcriptie in abc (transcriptie Ad Kwakernaat)
- Transcriptie in abc (transcriptie door Frank Nordberg, interpretatie op basis van Giesberg)
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~