De Lusthof der Muziek

De Lusthof der Muziek biedt een ontdekkingsreis langs 750 jaar Nederlandse en Vlaamse muziektraditie, met speciale aandacht voor grotendeels vergeten genres zoals volksmuziek, speelmansmuziek, oude dansmuziek, kunstmuziek, liedboeken, straatliederen, anonieme componisten, enzovoort. De Lusthof der Muziek is een doorgeefluik van muziekbronnen die - dankzij internet - voor het eerst sinds eeuwen weer beschikbaar zijn. Alleen, ze staan over talloze websites verspreid. Met behulp van de Lusthof hopen we te bereiken dat ze niet alleen beschikbaar, maar ook makkelijk vindbaar zijn.

The Garden of Musical Delights delves into 750 years of musical tradition in the Low Countries: Flanders and the Netherlands. Read more

17 februari 2015

Hs. van Balthasar Kloeckhoff (1695)

Het muziekboekje van Balthasar Kloeckhoff is nauw verwant aan dat van zijn oudere broer Christiaan Augustus Kloeckhoff. Voor achtergrondinformatie verwijst de Vrolijke Plug daarom gemakshalve naar het bericht waarin het handschrift van Christiaan Augustus wordt gepresenteerd.


Scan van de eerste bladzijde uit het handschrift van Balthasar Kloeckhoff.

Dit handschrift werd getranscribeerd door Ad Kwakernaat.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Bronnen en achtergronden

Aanvulling oktober 2021: Oude koppelingen naar individuele bestanden op Google Drive werken niet meer. De meeste bestanden kun je nu vinden in de volgende verzamelmap (in grote lijn chronologisch gesorteerd):

Google Drive: Lusthof der Muziek.

- Transcriptie in PDF
- Transcriptie in Word-doc (26 Mb)
- Transcriptie in musicXML
- Transcriptie in MYR
- Transcriptie in mp3 (110 Mb)
- Transcriptie in abc (volgt later)

- Scans van het origineel: Gelders Archief
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

Hs. van Christiaan Augustus Kloeckhoff (ca. 1695)

Ditmaal het eerste van een tweetal nauw aan elkaar verwante muziekboekjes, eigendom van de gebroeders Kloeckhoff uit Culemborg, die als lesmateriaal dienden toen zij aan het eind van de zeventiende eeuw in Duitsland gingen studeren. Deze boekjes bevinden zich in het Gelders Archief, in de nalatenschap van de familie Bosch van Rosenthal.

Christiaan Augustus (1676 – 1746) en Balthasar Kloeckhoff (1680 – 1764) waren zonen van Balthasar Kluckhoff (1649 – 1708) en Catharina Rüllmans (overl. 1721). Kluckhoff senior was afkomstig uit Duitsland en had zich in de jaren zeventig van de zeventiende eeuw in Culemborg gevestigd. Naast bestuurlijke functies in het graafschap bekleedde hij daar een vertrouwenspositie bij gravin Louise Anna van Waldeck-Eisenberg (1653 – 1714), de toenmalige gravin van slot Culemborg.


Culemborg, Sint Andries Schans, Cuylenburg, Jan Peeters, Gaspar Bouttats, 1674

De broers groeiden dus op in een gegoed milieu. Rond hun achttiende kregen ze muziekonderricht van Henrich (Heinrich) Reinis, een beroepsmusicus en muziekdocent uit het Duitse Wesel, enkele tientallen kilometers ten oosten van Nijmegen. Waarschijnlijk studeerden de broers in die tijd rechten in Duitsland. De beide manuscripten, lesboekjes voor clavecimbel, werden vermoedelijk grotendeels door deze Henrich Reinis samengesteld. Reinis was in 1686 organist in Dortmund; in Wesel was hij dirigent van het Collegium musicum (muziekgezelschap) en werkte hij als organist en kantor (leider van een kerkkoor). De bundels bevatten een veelzijdig repertoire, variërend van statige dansen, liederen en protestantse koralen tot meer volkse populaire dansen en liedjes. De bundels dragen – niet zo verwonderlijk – een duidelijk Duitse signatuur, maar er komen ook enkele nederlandstalige en ‘pan-Europese’ stukken in voor.

Klassieke musici hebben de handschriften eerder al dankbaar doorgespit op zoek naar origineel repertoire. De Nederlandse toetsenist Dirk Luijmes ontdekte er een suite in van Johann Jacob Froberger, die zowel door hem als door de Duitse klavecinist Wolfgang Kostujak op cd werd gezet.

Dit handschrift werd getranscribeerd door Ad Kwakernaat. Voor het handschrift van Balthasar Kloeckhoff verwijzen we naar dit bericht hier op de Lusthof der Muziek.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Bronnen en achtergronden

Aanvulling oktober 2021: Oude koppelingen naar individuele bestanden op Google Drive werken niet meer. De meeste bestanden kun je nu vinden in de volgende verzamelmap (in grote lijn chronologisch gesorteerd):

Google Drive: Lusthof der Muziek.

- Transcriptie in PDF
- Transcriptie in Word-doc
- Transcriptie in musicXML
- Transcriptie in MYR
- Transcriptie in mp3 (70 Mb)
- Transcriptie in abc (volgt later)

- Scans van het origineel: Gelders Archief
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

6 februari 2015

Speelmansboek van VanPelt uit Maastricht/Tongeren (1786-1824)

Het speelmansboek van VanPelt wordt bewaard in de O.L.Vrouwebasiliek in Tongeren (hs. 81). Het handschrift draagt de naam van P.J. Vanpelt, vermoedelijk zowel de eigenaar als opsteller van het handschrift, en tevens de componist van tenminste drie stukken daarin. Mogelijk betreft het hier ene Petrus-Josephus Vanpelt, maar eerlijkheidshalve dienen we te erkennen dat daar geen zekerheid over bestaat.

Wel zijn er betrouwbare aanwijzingen dat het handschrift daadwerkelijk uit Maastricht stamt. Behalve dat het opdook in het nabijgelegen Tongeren, schuilen die vooral in de verschillende melodietitels die refereren aan de stad, de naaste omgeving en enkele bekende inwoners.


Jan Josef Horemans de jongere (Antwerpen, ca. 1714-1790): Dansende mensen voor een herberg (ca. 1760).

Het chronologisch geordende vioolboek bevat 467 nummers en omspant de periode 1786-1824. Het veelzijdige repertoire suggereert dat Vanpelt als muzikant van vele markten thuis was. Het lijkt erop dat hij zowel actief was in de schouwburg als in de kerk, en dat hij daarnaast als speelman optrad bij officiële gelegenheden (denk bijvoorbeeld aan schuttersfeesten) en danspartijen van de burgelijke middenklasse.

Het handschrift bevat (veelal Franse) opera-aria's, muziek voor kerkensemble, dansen, marsen en liederen. Onder de dansen vinden we met name colonnes, quarées (zijnde de twee vormen van contradansen die Vanpelt onderscheidt), menuetten en walsen. In enkele melodieën klinkt een meer ‘volkse’ afkomst door. De meeste deunen zijn eenstemmig genoteerd, maar er zijn ook zo’n zeventig stukken voor twee violen.

In 1996 verscheen bij Alamire Peer een facsimile druk van het handschrift met een inleiding door Gilbert Huybens en Eugen Schreurs, met daarin veel waardevolle informatie over de afkomst van de melodieën, het muziekleven in die tijd en het weinige dat over P.J. Vanpelt bekend is. Huybens en Schreurs ontdekten dat een groot aantal melodieën ook in de lijvige La Clé du Caveau (Parijs, 1811) is terug te vinden. De vierde editie van La Clé du Caveau (Parijs, 1848) is de volledigste (2350 nummers) en vermeldt tevens uit welke opera’s de melodieën afkomstig zijn.

Het handschrift van VanPelt werd getranscribeerd door Ad Kwakernaat.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Bronnen en achtergronden

Aanvulling oktober 2021: Oude koppelingen naar individuele bestanden op Google Drive werken niet meer. De meeste bestanden kun je nu vinden in de volgende verzamelmap (in grote lijn chronologisch gesorteerd):

Google Drive: Lusthof der Muziek.

- Transcriptie in PDF (32 Mb)
- Transcriptie in Word-doc (74 Mb)
- Transcriptie in musicXML
- Transcriptie in MYR
- Transcriptie in mp3 (deun 1-150)(108 Mb)
- Transcriptie in mp3 (deun 151-300)(132 Mb)
- Transcriptie in mp3 (deun 301-467)(110 Mb)
- Transcriptie in abc

D. Capelle (samensteller), La Clé du Caveau (1e druk, Parijs, 1811)
URL: Archive.org (zonder de uitgebreide inhoud en bronverwijzingen)

D. Capelle (samensteller), La Clé du Caveau (4e druk, Parijs, 1848)
URL: Hathitrust (met uitgebreide inhoud en bronverwijzingen, maar alleen online te bekijken)

E. Schreurs (1996) Late 18th- and Early 19th-Century Polyphonic Settings of Speelman Music from Maastricht. In: Revue belge de Musicologie / Belgisch Tijdschrift voor Muziekwetenschap, Vol. 50, pp. 153-165. URL: JStor

P.J. Vanpelt, Speelmansboek uit Maastricht (facsimile uitgave, Alamire 1996), met een inleiding door G. Huybens & E. Schreurs.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

Historische Nederpop (2014): een nieuwe verzameling oude muziek voor de trekharmonica

Hoewel hier op de Lusthof der Muziek lange tijd geen nieuwe muziek heeft geklonken, is deze blog zeker niet ter ziele. Achter de schermen heeft Ad Kwakernaat, onze rots in de branding, stug doorgewerkt, en wel aan twee zeer bewerkelijke projecten.

Het eerste project van Ad - en het spijt ons dat we daar niet al véél eerder over hebben bericht - is een muziekboek voor de trekharmonica, gebaseerd op een persoonlijke keuze van Ad uit alle deunen die hij in de loop der jaren voor de Lusthof heeft 'ingeklopt'.

Dit prachtige boek, dat de titel Historische Nederpop heeft meegekregen, bevat bijna honderd deunen afkomstig uit negen verschillende Nederlandse muziekhandschriften uit de 16e tot en met de 19e eeuw. Ieder handschrift is voorzien van een korte historische introductie en alle muziek is geschikt gemaakt voor CF-trekharmonica, compleet met akkoorden en voorzien van 'tablatuur'. Frans Tromp nam de arrangementen van een aantal deunen voor zijn rekening. Bij het boek krijg je een cd waarop alle nummers op basis van computersamples worden voorgespeeld.

In het voorwoord schrijft Ad, die al jarenlang bladmuziekuitgaven van hemzelf en collega-muzikanten verzorgt: 'Ik geloof dat ik nog nooit zo lang en zo intensief met één muziekboek in de weer ben geweest.' Het resultaat is er dan ook wel naar!

Op de website De Harmonicahoek vind je meer informatie over dit boek, inclusief uitleg over hoe je het kunt bestellen.

Het tweede project dat Ad onlangs heeft afgerond is de digitalisering van het handschrift van VanPelt uit Maastricht. Een bericht over dit handschrift staat op stapel!

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~