De Lusthof der Muziek

De Lusthof der Muziek biedt een ontdekkingsreis langs 750 jaar Nederlandse en Vlaamse muziektraditie, met speciale aandacht voor grotendeels vergeten genres zoals volksmuziek, speelmansmuziek, oude dansmuziek, kunstmuziek, liedboeken, straatliederen, anonieme componisten, enzovoort. De Lusthof der Muziek is een doorgeefluik van muziekbronnen die - dankzij internet - voor het eerst sinds eeuwen weer beschikbaar zijn. Alleen, ze staan over talloze websites verspreid. Met behulp van de Lusthof hopen we te bereiken dat ze niet alleen beschikbaar, maar ook makkelijk vindbaar zijn.

The Garden of Musical Delights delves into 750 years of musical tradition in the Low Countries: Flanders and the Netherlands. Read more

28 december 2011

Deel 11 van de Hollantsche Schouburgh (c. 1730) gevonden!

In de Lusthof der Muziek werd het terloops al gemeld: het verloren gewaande elfde deeltje van de Hollantsche Schouburgh is terecht. Tot verbazing van de Vrolijke Plug bleek het, na wat speurwerk, gewoon bij de Koninklijke Bibliotheek te liggen: het zat verscholen achter een reeks deeltjes van de Oude en Nieuwe Hollandsche Boerenliedjes en Contredansen en was daar al die tijd over het hoofd gezien!

Jan Josef Horemans: Musicerend gezelschap in een interieur (ca 1736). Het muziekboekje op het klavier (links) zou zomaar een deeltje uit een van de drie 'grote' Amsterdamse reeksen kunnen zijn!?
Afkomstig van de RKD

Het elfde deeltje, uitgegeven rond 1730, bevat 52 melodieën uit het repertoire van de Amsterdamse Schouwburg. Voor een deel zijn deze deunen in geen enkele andere bron te vinden. Het boekje is inmiddels door vrijwilligers getranscribeerd en aan de Nederlandse Liederenbank aangeboden; daar kun je de melodieën binnenkort vinden.

Dit deeltje bevat bovendien een register met ruim 200 liedtitels. Het is onduidelijk of dit het repertoire is uit de deeltjes 8 t/m 11, of 9 t/m 11; telling van het aantal liedtitels per deeltje geeft hierover geen uitsluitsel. De deeltjes 8 t/m 10 zijn nog niet gevonden, maar we weten zo dus wel (grotendeels) welk repertoire ze bevatten.

Hollantsche Schouburg, elfde deeltje
Afkomstig van de KB

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Gegevens:

- Hollantsche Schouburgh (11e deel) bij de liederenbank, met titeloverzicht.

- Hollantsche Schouburgh (11e deel) bij de Koninklijke Bibliotheek

- Achtergronden: uitgave van Jos Koning, De Nieuwe Hollandsche Schouwburg 1751-1771.

- Heruitgave van de eerste zeven delen Hollantsche Schouburgh: Uitgeverij Drie Koningen

NIEUW!!
- Transcriptie in abc van het elfde deeltje.
Google Drive: Lusthof der Muziek
- Scans van HS deel 11
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

26 december 2011

Hs. Mentjot (ca 1771)

Juni 2013: nieuwe transcripties beschikbaar!

Dit handschrift is gezet voor klavier en bevat 63 melodieën. Er staan voornamelijk dansen in: veel menuetten, en een aantal gigues, murki's (!?), et cetera (maar geen mazurka's, zoals elders gesuggereerd; die kwamen pas in de 19e eeuw in de mode).

Fragment van een centsprent van rond 1780, t Vermaaklyk tydverdryf, zo noemt men alles, wat dit prentgestel vertoont

Afkomstig van het Geheugen van Nederland.

In het handschrift Mentjot (deze schrijfwijze lijkt de voorkeur te hebben boven 'Mentiot', zoals het elders wordt gespeld) staan drie verschillende namen: Jan Mentjot, Johan Gerhard Mentjot en Johannis Jacobus Mentiot. Ook worden er diverse jaartallen in vermeld, alle tussen 1765 en 1781(4?). Daarnaast valt een steeds terugkerende woordje op: 'Borg'.

Hs. Mentjot

Naar deze vermoedelijke schrijvers of eigenaren is nog geen onderzoek gedaan. In de 18e en begin 19e eeuw lijkt de familienaam Mentjot eigenlijk maar op een plek in Nederland voor te komen, in de Achterhoek en meer specifiek in Gendringen, iets ten noordoosten van Nijmegen. Jac F. ontdekte dat het nabijgelegen stadje Terborg vroeger ook wel (ter) 'Borg' heette: het lag bij een rijke burcht, kasteel Wisch. Het klavierhandschrift moet welhaast uit een betrekkelijk welgestelde familie komen, maar de familie Mentjot lijkt nooit het kasteel zelf te hebben bewoond.

Recentelijk (okt. 2012) stuitte ik op een artikel van musicoloog Rudolf Rasch, waarin hij schrijft: "Julius Röntgen zag in 1926 in Laag-Keppel een speelmansboekje van Johan Gerhard Mentjot, gedateerd Terborg 3.3.1769, met eenvoudige zettingen van lied en danswijzen voor klavier. Zie Julius Röntgen, ‘Een kermismuziekboekje uit het jaar 1789,’ [sic, in het artikel zelf staat 1769], Caecilia en het Muziekcollege 84 | 14/3 (1.12.1926), pp. 35-40." Laag-Keppel ligt 15 kilometer ten noord-westen van Terborg. Dat sluit dus mooi aan op de veronderstelde plek van herkomst van het handschrift!

De muziek tot slot. Hier een bladzijde met een melodie gezet voor klavier.

Hs. Mentjot

Dit handschrift werd door het NMI gescand en is online beschikbaar.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Gegevens

Aanvulling oktober 2021: Onderstaande koppelingen naar individuele bestanden op Dropbox en Google Drive werken niet meer. De meeste bestanden kun je nu vinden in de volgende verzamelmap (in grote lijn chronologisch gesorteerd): Google Drive: Lusthof der Muziek.

- Hs. Mentjot (NMI Kluis D 14) bij de Liederenbank (met overzicht van liedtitels)
- Hs. Mentjot bij het NMI
- Scan bij het NMI: Handschrift Mentjot (NMI Kluis D14)
- Transcriptie in PDF (26 Mb).
- Transcriptie in musicXML.
- Transcriptie in mp3 (53 Mb).
- Transcriptie in myr.
- Transcriptie in abc.

- Het artikel van Rudolf Rasch, in Muziekgeschiedenis van de Nederlandse Republiek, hoofdstuk 15: Beroeps- en amateurmusici, blz. 24
- De bewerking door Julius Röntgen is te vinden bij het NMI: Een Kermismuziekboekje uit het jaar 1769 / Voor Viool en Piano bewerkt / van / Julius Röntgen.
- Een artikel van Julius Röntgen over zijn vondst van het handschrift is te vinden op De vereenigde tijdschriften Caecilia en Het muziekcollege, 1926 (zoek op 'kermismuziekboekje')
- Meer over de familie Mentjot in de Achterhoek bij het genealogie domein
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

Hs. Musicq boek 1740

En wéér een handschrift - bij veel connaisseurs even bekend als mysterieus - dat u via de liederenbank zomaar op een presenteerblaadje wordt aangeboden: het anonieme 'Musicq boek, begonnen den 8sten october anno 1740'!

En dat terwijl het Musicq Boek een nogal slordig handschrift is. De interpretatie ervan schijnt de bewerkers - waaronder Jos Koning van Twee Violen en een Bas - aardig wat hoofdbrekens te hebben bezorgd (zoals uit het voorbeeld verderop mag blijken). Dit handschrift uit de voormalige Toonkunstbibliotheek (212 D 21) bevindt zich nu in de de Bijzondere Collecties van de Universiteit van Amsterdam maar is daar nog niet zoekbaar in de online catalogus.

Gerrit Grasdorp (werkzaam 1674–1716): Vrolijk gezelschap voor een herberg
Afkomstig van de RKD

Het Musicq boek 1740 omvat 195 melodieën, met repertoire in dezelfde hoek als de Hollantsche boerenlieties, de Hollantse Schouburgh en de Nieuwe Hollandsche Schouwburg, en vormt een interessante aanvulling daarop. Het bevat karakteristiek speelmansrepertoire uit de tweede helft van de 18e eeuw: veel menuetten, marsen en melodieën met titels als Paspe de Spanje, Duijtse Dans, Den Dolleman, De Slingerkoord, Ammarantie Ammereus, Zeeuse Mosselen, Adiu dan weereldt, etc.

Ook staat er een melodie in, De uijtreghtse vrede (waarvan overigens diverse varianten de ronde doen), die bij de groots geplande vieringen rondom de Vrede van Utrecht in 2013 wel eens goed van pas zou kunnen komen!

Musicq boek 1740: De uijtreghtse vrede (transcriptie liederenbank).



~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Gegevens:

- Hs. Musicq boek 1740 bij de liederenbank, met titeloverzicht en transcripties.

- Hs. Musicq boek 1740 bij het UvA

- Achtergronden: Marie Veldhuyzen (1967) 'Eine Amsterdamer Melodien-Handschrift aus dem 18. Jahrhundert', in: Ludwig Finscher und Christoph-Hellmut Mahling (eds.), Festschrift für Walter Wiora zum 30. Dezember 1966. Kassel 1967, 357-361.

- Achtergronden & transcriptie: Master thesis (2012, pdf) van Frederik Advokaat, die tevens voor de Liederenbank de melodieën transcribeerde.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

22 december 2011

Hs. van Nicolaas Wimmel (1779)

De samensteller van dit handschrift, Nicolaas Wimmel, schreef het jaartal 1779 op de voorpagina. Het handschrift is geschreven voor viool of een ander melodie-instrument (zoals hobo of fluit) en bevat 46 stukken.

Het voorbedrukte muziekpapier komt van boekhandel A. Olofsen uit Amsterdam. Kwam Nicolaas Wimmel daar vandaan? Dat is niet onmogelijk: in de Amsterdamse doop- en begraafregisters komen minstens twee Nicolaas Wimmels voor, mogelijk oom en neef, die in aanmerking komen. De jongste van die twee werd in 1759 in de Nieuwe Kerk gedoopt en was dus ongeveer twintig in het jaar dat het handschrift werd begonnen.

Bladzijde uit het handschrift van Nicolaas Wimmel (origineel bij het NMI)


Het handschrift bevat een elftal marsen, al dan niet voorzien van een meer specifieke titel. Verder staan er melodieën in met namen als Leijsi Slip, De Mardelot, De Nieuwe Plug, De Schoonheijd van mijn Siels Vrindin, Conterdans, Fiere Pinksterblom, Gavotte van Hendel, Savoiarse Meyssie, De Smouse Mars, etc. Het repertoire is verwant aan grote 18e-eeuwse uitgaven als de Hollandse Boerenliedjes, de Hollantsche Schouburgh en de Nieuwe Hollandsche Schouwburg.

I.L. la Fargue van Nieuwland: Man met dwarsfluit aan het hof van Prins Willem V (1780)

Afkomstig van het Rijksbureau voor Kunsthistorische Documentatie

In het kader van een omvangrijk digitaliseringsproject, 'Speelmuziek' getiteld, publiceert het Meertens Instituut op internet (in de Nederlandse Liederenbank) talrijke oude muziekbronnen die voorheen nauwelijks toegankelijk waren. Zodoende zijn van het handschrift Wimmel transcripties te vinden in de liederenbank.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Gegevens

- Het handschrift van Nicolaas Wimmel bij de Nederlandse Liederenbank (Meertens Instituut), met titeloverzicht en transcripties van alle melodieën.

- Het handschrift van Nicolaas Wimmel (HsDHNMI 4 G 79) bij het Nederlands Muziek Instituut.

- Scan bij het NMI: Handschrift Nicolaas Wimmel (NMI-4G79)

- De achternaam Wimmel in het doopregister en begraafregister in de stadsarchieven van Amsterdam.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

21 december 2011

Digitalisering speelmuziek: voorproefje voor alle vrijwilligers!

De teller loopt...

Diverse vrijwilligers hebben zich inmiddels aangemeld om mee te helpen met het transcriberen van muziek. Als de gunstige voortekenen uitkomen, overschrijden we heel binnenkort de 1000 melodieën! (En dat komt nog bovenop het werk dat door het Meertens Instituut wordt verzet.)

Iedere geïnteresseerde zal in de loop van 2012 de vruchten (of moet dat zijn noten?) van dit werk kunnen plukken, maar met de feestdagen in zicht hebben we besloten om onze vrijwilligers als dank alvast exclusieve toegang te geven tot de voorlopige resultaten. Iedereen die inmiddels een actieve bijdrage heeft geleverd, krijgt daarom nu al de beschikking over de belangrijkste getranscribeerde bronnen!

Namens alle (toekomstige) gebruikers en het Meertens Instituut wil de Vrolijke Plug de vrijwilligers bij deze heel hartelijk danken voor hun inzet!

Wil je ook meelhelpen met transcriberen - en net een stapje voor hebben bij de resultaten van dit project? Kijk dan op de pagina Digitalisering speelmansmuziek.

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

19 december 2011

Hs. 'Bundel met boerenliedjes' (ca. 1770)

Het anonieme handschrift met de werktitel Bundel met boerenliedjes stamt uit ongeveer 1770 en bevat 69 melodieën. Het bevindt zich bij de Koninklijke Bibliotheek (KB: 133-K-27). Er staan diverse menuetten in, een aantal marsen, allegro's en andantes, en speelse liedtitels als Het Gekroonde Wyn vat, Portegese Bruiloft, Waarom slaat gij mij, T Schoenlapperke, De Jagt op Jonge Juffers, etc.

Melchior Brassauw: Man met een draailier in 17e-eeuws kostuum (ca. 1750)

Afkomstig van het Rijksbureau voor Kunsthistorische Documentatie

De Bundel met boerenliedjes werd door het Meertens Instituut getranscribeerd en in de Liederenbank opgenomen, waar je een en ander kunt doorzoeken en downloaden.

Uit de Bundel met boerenliedjes: 'O! Jammer & Elent' (transcriptie liederenbank)



~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Gegevens
- Gegevens over het originele handschrift [Bundel met boerenliedjes] (ca. 1770) bij de Koninklijke Bibliotheek (Den Haag KB: 133 K 27).

- Handschrift [Bundel met boerenliedjes] (ca. 1770) bij de Nederlandse Liederenbank (Meertens Instituut), met titeloverzicht en transcripties van alle melodieën.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

16 december 2011

Hs. 'Speelmansboek MSo 13' (1750-1770)

Opnieuw een 18e-eeuws muziekhandschrifje waarvan de titel voor verwarring kan zorgen. Dit Speelmansboek met eenstemmige en meerstemmige melodieën en "psalmloopen" (zoals het in de Liederenbank wordt genoemd) bevat 38 melodieën. In de digitale collectie van de Universiteit van Utrecht staat het te boek als '28 [sic] eenstemmige melodieën' en wordt het jaartal 1780 vermeld. Wat bij beide databanken zo ongeveer hetzelfde is (al heeft Utrecht inmiddels ook hier iets veranderd), is de signatuur: LBMUZ:Rar Mso 13. Niet erg poëtisch? Toch houdt de Vrolijke Plug het er maar even bij.

Cornelis Dusart (1660-1704) Een vioolspelende man

Afkomstig van het Rijksbureau voor Kunsthistorische Documentatie

Maar laat je door deze naamsverwarring niet afschrikken. De vraag is natuurlijk of er interessante muziek in staat. Mso 13 bestaat uit drie delen. Het eerste del bevat eenstemmige liedmelodieën (voor viool, fluit of hobo), genummerd 22-49 (het voorafgaande gedeelte is kennelijk verdwenen). Het tweede deel bevat twee- en eenstemmig stukjes, sommige met tekst. Het derde deel bevat 'psalmlopen' en transposities van de melodie van 'De koopman van Smirna'. Veel melodieën zijn ook van andere bronnen bekend (denk bijvoorbeeld aan de Hollandsche Boerenliedjes en aan de Hollantsche Schouburgh), maar een aantal komt kennelijk nergens anders voor.

Voorbeeld uit het handschrift MSo 13 (origineel bij de Universiteit Utrecht):


Net als veel van dergelijke handschriften bevond ook Mso 13 zich op een weliswaar veilige maar ook voor de buitenstaander nogal onbereikbare plek. Gelukkig spant de Universiteit van Utrecht zich in om een aantal van deze zeldzame bronnen digitaal beschikbaar te stellen, een aanbevelenswaardig initiatief! Het Meertens Instituut deed daar nog een schepje bovenop en maakte er een digitale transcriptie van, die in de Liederenbank werd opgenomen: daar is alles doorzoekbaar en te downloaden.

Transcriptie uit het handschrift MSo 13 door de liederenbank:


~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Gegevens
- Handschrift [Speelmansboek met eenstemmige en meerstemmige melodieën en "psalmloopen"] (1750-1770) bij de Nederlandse liederenbank (Meertens Instituut), met titeloverzicht en transcripties van alle melodieën.

- Scan van het handschrift [28 eenstemmige melodieën] (ca. 1780) (LBMUZ:Rar Mso 13) (nieuwe signatuur: UB Utrecht Hs. 20 A 2) bij de Universiteit Utrecht. Sinds kort kun je deze en andere bronnen bij de UU als pdf in één keer downloaden.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

6 december 2011

Hs. 'Muziekboekje met voornamelijk dansen, gezet voor gitaar' (ca. 1850?)

Dit anonieme 'Muziekboekje met voornamelijk dansen, gezet voor de gitaar' (NMI-4N51) stamt mogelijk uit halverwege de 19e eeuw - ongeveer dezelfde tijd als 'Beukema'. De muziek is genoteerd voor gitaar. Het handschrift bevat 26 melodieën, vooral dansen zoals walsen, ländler, ecossaisen en galoppen.

Hs. 'Dansen voor gitaar': Wals.

Benjamin Prins: Een lied (1899)
Afkomstig van de RKD, nr. 116593.

Het Gitaarboekje is afkomstig uit de collectie van dr. Chr. Vlam en wordt nu bewaard bij het Nederlands Muziek Instituut. Op de website van het NMI is een scan beschikbaar.

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Gegevens

Google Drive: Lusthof der Muziek De transcriptie van het Gitaarboekje is gemaakt door Ad Kwakernaat.

- Transcriptie in PDF (met inhoud etc., om uit te printen).
- abc-code.
- musicXML-formaat.

- Scan van het originele handschrift bij het Nederlands Muziek Instituut: 'Muziekboekje met voornamelijk dansen, gezet voor de gitaar' (NMI-4N51).

- Gegevens hs. Dansen voor gitaar bij het NMI
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

Hs. Dans-boekje van H.C. Kooij (rond 1900?)

Het dansboekje van H.C. Kooij (NMI 4 N 52), mogelijk van rond 1900, bevat een verzameling van 60 dansmelodieën zoals walsen, quadrilles, schotsen, galops etc. Er staan ook enkele operamelodieën in. Waar Kooij vandaan kwam is niet bekend. Het handschrift behoort tot de collectie Vlam. Na Chr. Vlams dood kwam deze collectie bij het Nederlands Muziek Instituut terecht.

Willy Sluiter: Kermis in Volendam (1913)
Afkomstig van de RKD, nr. 205799.

Het handschrift is geschreven voor viool, maar veel melodieën zijn ook geschikt om op andere melodie-instrumenten zoals (dwars-)fluit en hobo te spelen.

Hs. Kooy: Zampa Wals.

Dit handschrift werd door het NMI gescand.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Gegevens

Aanvulling oktober 2021: Onderstaande koppelingen naar individuele bestanden op Dropbox en Google Drive werken niet meer. De meeste bestanden kun je nu vinden in de volgende verzamelmap (in grote lijn chronologisch gesorteerd): Google Drive: Lusthof der Muziek.

- Transcriptie van het hs. Kooij door Ad Kwakernaat (2012).

- Gegevens hs. Kooij bij het NMI.

- Online scan van het originele handschrift bij het NMI: Dansboekje van H.C. Kooij (NMI-4N52)

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

Hs. Bolhuis I NMI-21K17 (1730-1778)

Het handschrift Van Bolhuis-I (NMI 21 K 17) is het oudste van drie handschriften van de familie Van Bolhuis (hier lees je meer over de andere handschriften). Het werd begonnen door M. van Bolhuis (1730) en was later in bezit van A.E. van Bolhuis (1764) en Jan van Bolhuis (1778). Er staan 279 melodieen in.

Michiel van Bolhuis en zijn echtgenote, ca 1738.

Michiel van Bolhuis (1713-1764) was een welgesteld advocaat in Groningen. Zijn zoon Jan was rechter in dezelfde stad. Uit de inventaris van een veiling blijkt, dat Michiel van Bolhuis een grote verzameling muziekinstrumenten en gedrukte en handgeschreven muziekboeken bezat.

Hs. Van Bolhuis-I: Springdans.

In deze 'verzameling van dansen, marsen en volkswijzen, gezet voor de viool' staan menuetten, marsen, bourées, gigues, contredansen en melodieën met titels als Cataljon, Repeltje, Amable van Cöhr, Springdans, Wilhelmus Van Nassouwen, O Jammer en Elende, etc.

De facsimile van dit handschrift is te vinden op de site van het NMI.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Gegevens

Aanvulling oktober 2021: Onderstaande koppelingen naar individuele bestanden op Dropbox en Google Drive werken niet meer. De meeste bestanden kun je nu vinden in de volgende verzamelmap (in grote lijn chronologisch gesorteerd): Google Drive: Lusthof der Muziek.

Alle transcripties van Van Bolhuis-1 zijn gemaakt door Ad Kwakernaat

- PDF (met inhoud en inleiding, om uit te printen, 18 Mb).
- abc-code (0,1 Mb).
- mp3-bestanden (groot bestand, 250 Mb).
- musicXML-formaat (voor Finale, Sibelius, etc, 1 Mb).
- MYR-formaat (voor Harmony, Melody Maker, etc, 2 Mb).


- Gegevens hs. Van Bolhuis-I bij het Nederlands Muziek Instituut

- Scan bij het NMI: Handschrift Van Bolhuis-1 (NMI-21K17)

- In het menu rechts vind je een link naar de andere handschriften van Van Bolhuis.

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

Hs. Van Bolhuis-II (NMI-21K16) (1738-1773)

De Groningse familie Van Bolhuis heeft maar liefst drie handschriften nagelaten. In alledrie staat M. van Bolhuis als eerste eigenaar vermeld; daarna werden ze doorgegeven aan (en mogelijk aangevuld door) volgende generaties Van Bolhuis. In de handschriften staan zodoende verschillende jaartallen.

Afb.: Elegant gezelschap achter een balustrade (c. 1730)


Geordend op basis van het oudste vermelde jaartal zijn dat:

1) 'Van Bolhuis-I' - NMI 21 K 17: M. van Bolhuis (1730), later in bezit van A.E. van Bolhuis (1764) en Jan van Bolhuis (1778) (initialen 'A.E.' en niet 'A.F.'). Bevat 279 melodieën.

2) 'Van Bolhuis-II' - NMI 21 K 16: M. van Bolhuis (1738), later in bezit van Jan van Bolhuis (1773), Verzameling van dansen, marsen en volkswijzen, gezet voor de viool. Bevat 277 melodieën.

3) 'Van Bolhuis-III' - Groninger Archieven: (Het 'Recueil de plusieurs pieces de musique'): M. de Bolhuis (1739) later in bezit van Iean de Bolhuis (1773). Bevat xxx melodieën.

Dit blogbericht gaat over het tweede handschrift: Van Bolhuis 1738, NMI 21 K 16. Dit handschrift maakt onderdeel uit van de collectie Vlam en werd door het Nederlands Muziek Instituut (NMI) gedigitaliseerd.

Hs. Van Bolhuis-II: Polonoise.


Het tweede handschrift is een verzameling van dansen en marsen. Het bevat vooral veel menuetten, en tevens polonoises, bourées, marsen, gigues en melodieën met titels die we ook in de grote Amsterdamse series (ONHBC, HS en NHS) tegenkomen. Er staan titels in als Dans op de koorde met schaatzen; De Graven van Hollant; De groene boer; Groninger dans; Boeren dans met klompen; Olde Wijven; Versche mosseltjes; et cetera.

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Gegevens

Aanvulling oktober 2021: Onderstaande koppelingen naar individuele bestanden op Dropbox en Google Drive werken niet meer. De meeste bestanden kun je nu vinden in de volgende verzamelmap (in grote lijn chronologisch gesorteerd): Google Drive: Lusthof der Muziek.

Alle transcripties van Van Bolhuis-II zijn gemaakt door Ad Kwakernaat

- PDF-transcriptie (met inhoud en inleiding, om uit te printen, 17 Mb).
- abc-code (0,1 Mb).
- mp3-bestanden (groot bestand, 210 Mb).
- musicXML-formaat (voor Finale, Sibelius, etc, 9 Mb).
- MYR-formaat (voor Harmony, Melody Maker, etc, 3 Mb).


- Gegevens hs. Van Bolhuis-II bij het Nederlands Muziek Instituut.

- Scan van het handschrift bij het NMI: Handschrift Van Bolhuis-2 (NMI-21K16)

- In het menu rechts vind je een link naar de andere handschriften van Van Bolhuis.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

30 november 2011

Digitalisering speelmansmuziek 3: voortgang

-----------------------------------------------------
Inhoud
1. Inleiding - vrijwilligers gezocht
(De collectie Vlam; Scans en transcripties; De Liederenbank; etc.)
2. Tips & trucs
(Gebruikte computertalen en -programma's; Het invoeren van muziek; Overige vragen)
3. Voortgang
(Welke bronnen zijn wel/niet getranscribeerd?) (zie hieronder)
-----------------------------------------------------

Het Meertens Instituut is, middels eigen inspanning en met de hulp van vrijwilligers, druk in de weer om oude Nederlandse bronnen met speelmansmuziek te ontsluiten. De aanbiedingen van vrijwilligers om hieraan mee te helpen stromen van diverse kanten binnen!

Hieronder vind je een up-to-date overzicht van de stand van zaken: welke bronnen zijn reeds getranscribeerd, welke gereserveerd, en welke liggen nog op zorgzame transcriptie te wachten. Wil je meehelpen? Kijk dan op de pagina 'Digitalisering speelmansmuziek: vrijwilligers gezocht'.

Bronnenoverzicht
Laatst bijgewerkt op 15 maart 2013
(Nog niet alle bronnen zijn in de Lusthof opgenomen)
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Beschikbaar voor transcriptie

- Anoniem: Handschrift 'Muziekboekje met voornamelijk dansen, gezet voor de gitaar' (ca. 1850, collectie Vlam, facsimile op aanvraag)
- Anoniem: Nieuwe Hollandsche Schouwburg
- Anoniem: handschrift 'Für Maaghdalena Darrest' (ca 1716, repertorium Vlam, facsimile op aanvraag)
- Drie handschriften Bolhuis.
- Kooy: Handschrift 'Dans-Boekje H.C. Kooy' (ca. 1900?, collectie Vlam, facsimile op aanvraag)
- Mentjot: 'Handschrift van Jan Mentjot' (1771, collectie Vlam, facsimile op aanvraag)
- Speets: Handschrift dansmuziek van speelman Frederik Speets
- Thysius: Luitboek van Thysius (ca 1600) bewerkt door J.P.N. Land. Deels gereserveerd
- W. van Zuylen van Nyevelt: Souterliedekens (1540-1558).
et cetera...

Gereed, transcriptie door het Meertens Instituut
(Reeds getranscribeerde bronnen zijn nog niet allemaal via de Liederenbank beschikbaar.)
- Anoniem: Handschrift 'Zangwijzen van Oud-Nederlandse Volksliederen'
- Anoniem: Handschrift 'Trompetboek I en II'
- Anoniem: Handschrift 'Musicq Boek 1740'
- Anoniem: Handschrift 'Speelmansboek met eenstemmige en meerstemmige melodieën en "psalmloopen"'
- Anoniem: Handschrift 'Bundel met boerenliedjes'
- Klok: 'Handschrift van Jan Klok' (4 delen)
- Wimmel: Handschrift van Nicolaas Wimmel
- W. van Zuylen van Nyevelt: Souterliedekens (1540-1558).
et cetera...

Gereed, transcriptie door vrijwilligers
(Reeds getranscribeerde bronnen zijn nog niet allemaal via de Liederenbank beschikbaar.)
- Anoniem: 'Handschrift 758 volksmelodieën'
- Anoniem: Hollantsche Schouburgh (deel 1-7)
- Anoniem: Hollantsche Schouburgh (recent ontdekt 11e deeltje)
- Anoniem: Nieuwe Hollandsche Schouwburg (deel 1-7)
- Anoniem: Handschrift 'Muziekboekje met voornamelijk dansen, gezet voor de gitaar' (ca. 1850, transcriptie op te vragen bij de Vrolijke Plug)
- Drie handschriften Bolhuis: (ca. 1730-'80, twee hs. in de collectie Vlam en één in de Groninger archieven; facsimile op aanvraag) Bolhuis I, Bolhuis II en Bolhuis III
- Oude en Nieuwe Hollantsche Boerenlieties en Contredansen (serie Roger)
- Oude en nieuwe Hollantse Boeren Lietjes en Contredansen (deeltjes Mortier)
- Balmer: Handschrift Balmer
- Beukema: 'Handschrift Beukema'
- Hanekuijk: Handschrift Hanekuijk
- Kiers: Handschrift Kiers
- Kooy: Handschrift 'Dans-Boekje H.C. Kooy' (ca. 1900?, collectie Vlam, transcriptie wordt momenteel gereviseerd)
- Speets: 'Handschrift dansmuziek van speelman Frederik Speets'
- Starkenborgh: 'Handschrift Starkenborgh'
- Visser: Handschrift Visser
et cetera...

Gereserveerd, transcriptie vrijwilligers
- Joannes de Gruijtters: Beiaardboek (handschrift)
- Thysius: Luitboek van Thysius (ca 1600) bewerkt door J.P.N. Land - Deels gereserveerd

Wil je meehelpen met transcriberen, kijk dan op de pagina 'Digitalisering speelmansmuziek: vrijwilligers gezocht'.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

24 november 2011

Digitalisering speelmansmuziek 1: vrijwilligers gezocht

-----------------------------------------------------
Inhoud
1. Inleiding - vrijwilligers gezocht (zie hieronder)
(De collectie Vlam; Scans en transcripties; De Liederenbank; etc.)
2. Tips & trucs
(Gebruikte computertalen en -programma's; Het invoeren van muziek; Overige vragen)
3. Voortgang
(Welke bronnen zijn wel/niet getranscribeerd?)
-----------------------------------------------------

De collectie Vlam
Het Meertens Instituut, de organisatie achter de hier veelvuldig geroemde Nederlandse Liederenbank, heeft de beschikking gekregen over een unieke verzameling muziekboekjes met traditioneel repertoire uit de 17e tot de 20e eeuw - zogenaamde 'speelmansmuziek'. Deze handschriften waren vroeger in het bezit van verzamelaar en amateurmusicoloog dr. Chr. Vlam. Na diens overlijden werden ze ondergebracht bij het Nederlands Muziek Instituut (NMI).

Scans en transcripties in de Liederenbank
Het Meertens is samen met het NMI bezig om al deze muziek voor muzikanten en andere geïnteresseerden publiek toegankelijk te maken. Niet alleen werden de handschriften gescand, bovendien heeft het Meertens Instituut het voornemen om alle melodieën in digitaal notenschrift over te zetten - te 'transcriberen' - en ze in de Liederenbank op te nemen. In de Liederenbank is de muziek doorzoekbaar en kun je alle ingevoerde melodieën beluisteren en in verschillende digitale formaten downloaden.

Wat is de Liederenbank?
De Liederenbank werd opgezet als databank van oude Nederlandse liederen. Echter, anders dan de naam doet vermoeden bevat, hij ook veel instrumentale muziek. De Liederenbank wordt beheerd door het Documentatie- en Onderzoekscentrum van het Nederlands Lied (DOC-lied) van het Meertens Instituut in Amsterdam. Naast onderzoek houdt dit instituut zich bezig met het behoud en de verspreiding van het Nederlands erfgoed. De Liederenbank is voortdurend in ontwikkeling. Om het gebruiksgemak te vergroten ondergaat de website – in overleg met muzikanten – een ingrijpende verbouwing.

Al veel werk verzet
Het stoutmoedige voornemen is nu om nog voor het eind van dit jaar (2011) minstens 2500 'nieuwe' melodieën aan de Liederenbank toe te voegen. Medewerkers van het Meertens en studenten musicologie zijn al geruime tijd hard aan het werk om dat voor elkaar te krijgen. Onderaan deze pagina vind je een overzicht van de muziek die zo reeds toegankelijk is gemaakt.

Hulp gevraagd
Het Meertens kan deze klus echter niet alleen af en hoopt dat muziekliefhebbers een handje willen helpen. Met een gezamenlijke inspanning van onze kant (de muzikanten) kunnen we een groot deel van het rijke materiaal binnen afzienbare tijd 'speelklaar' maken, zodat we het ook daadwerkelijk kunnen gaan gebruiken. Overigens hebben verschillende muzikanten al belangrijke bijdragen geleverd! (Zie onderaan deze pagina.)

Samenwerken biedt vele voordelen...
Samenwerking met het Meertens biedt liefhebbers veel voordelen: het instituut heeft toegang tot unica die anders onbereikbaar ergens in een kluis blijven liggen, de Liederenbank fungeert als zoekmachine die helpt wegwijs te worden in het vele materiaal, de moeilijkste (slordigste) handschriften worden door gespecialiseerde musicologen van het instituut met veel zorg gebruiksklaar gemaakt, de Liederenbank vormt een centrale plek waar je een verscheidenheid aan materiaal kunt vinden die anders her en der verspreid zou blijven, en door de activiteiten te verdelen profiteer je van de inspanningen van medemuzikanten en gebeurt het werk niet dubbelop. (Zo weet de Vrolijke Plug toevallig dat sommige heruitgaven van de Stichting Volksmuziek Nederland door minstens drie personen noot voor noot zijn overgetikt, en dat is vast nog maar het topje van de ijsberg...)

Ondersteuning van de SVN en anderen
Het gaat in dit project niet enkel om bronnen die nu voor het eerst beschikbaar komen: veel muzikanten hebben waarschijnlijk al transcripties van eerder heruitgegeven materiaal op de harde schijf van hun computer staan. Hopelijk willen ze die via de Liederenbank met anderen delen. In overleg met de Stichting Volksmuziek Nederland worden de handschriften van Hanekuijk, Balmer, Visser en Kiers in de Liederenbank opgenomen, muziekgroep Törf gaat er in principe mee akkoord om het handschrift van Beukema op te nemen, en uitgeverij Drie Koningen (CodaCoda) ondersteunt het toevoegen van de door hen heruitgegeven Hollantsche Schouburgh en Nieuwe Hollandsche Schouwburg.

Voor welke bronnen zijn we nog naar transcripties op zoek?
Het streven is om via de Liederenbank uiteindelijk 'alle' auteursrechtvrije Nederlandse volksmuziek (in de ruime zin van het woord) toegankelijk te maken. Eigen voorstellen zijn dus altijd welkom! Een recent overzicht van de vorderingen bij het transcriberen vind je hier: Voortgang.)

Wat is toch die 'collectie' en dat 'repertorium' Vlam?
In de Lusthof der Muziek vind je een (groeiend) aantal boekjes uit de 'collectie Vlam' en het 'repertorium Vlam'. De 'collectie' omvat de boekjes die dhr. Vlam als origineel in zijn eigen collectie had, het 'repertorium' bestaat uit alle boekjes waarvan hij wist dat ze bestonden en/of waarvan hij fotokopieën bezat. Scans van de collectie Vlam zijn binnenkort beschikbaar via de website van het Nederlands Muziek Instituut en via de Liederenbank. Bronnen uit het repertorium Vlam zijn soms wel, soms niet ergens op internet te vinden.

Helpen? Meer weten? Opmerkingen of suggesties?
Aarzel niet en neem contact op met de Vrolijke Plug (de.vrolijke.plug {apenstaart} gmail punt com) - hij helpt deze hele onderneming in goede banen te leiden. Kijk voor meer technische informatie op de pagina Tips & trucs.

Je hulp wordt zeer gewaardeerd!
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Praktische zaken

- Informatie over het project 'speelmuziek' bij het Nederlands Muziek Instituut.

- Informatie over het project 'speelmuziek' bij de liederenbank van het Meertens Instituut.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

Digitalisering speelmansmuziek 2: tips & trucs

-----------------------------------------------------
Inhoud
1. Inleiding - vrijwilligers gezocht
(De collectie Vlam; Scans en transcripties; De liederenbank; etc.)
2. Tips & trucs (zie hieronder)
(Gebruikte computertalen en -programma's; Het invoeren van muziek; Overige vragen)
3. Stand van zaken
(Welke bronnen zijn wel/niet getranscribeerd?)
-----------------------------------------------------

Heb je een reeds gedigitaliseerde bron die je aan de Liederenbank wilt toevoegen, of wil je helpen met transcriberen, aarzel dan niet en neem contact op met de Vrolijke Plug (de.vrolijke.plug {apenstaart} gmail (punt) com). Hij heeft een overzicht van de bronnen die nog niet zijn bewerkt en hij houdt een lijst van 'reserveringen' bij. Hij kan je ook verder helpen met vragen waarop je hieronder geen antwoord vindt.

(Hopelijk) veelgestelde vragen...

1. Gebruikte computertalen en -programma's

In welke computertaal wordt de muziek in de Liederenbank opgeslagen?
Voor de opslag van muziek gebruikt de Nederlandse Liederenbank (NLB) een wetenschappelijke, abstracte computertaal, Humdrum geheten. Dit is nodig voor de functionaliteiten die de Liederenbank achter de schermen bevat.

Welke computertalen zijn er voor gewone gebruikers?
Het toevoegen en opvragen van muziek kan in de vorm van .abc, .musicXML en lilypond (.ly). Deze talen zijn gekozen omdat vrijwel alle muziekprogramma's (gratis of commercieel) met minstens een van deze talen overweg kunnen. Echter, zowel van .abc als .musicXML bestaan verschillende ‘dialecten’. Onregelmatigheden die daardoor in de vertaling optreden worden zo veel mogelijk opgelost, maar niet alles valt te voorzien. Overigens zijn deze opties nog niet allemaal beschikbaar; aan de laatste details wordt momenteel hard gewerkt.

Welke programma’s zijn geschikt?
In principe zijn alle muziekprogramma’s die .abc, .musicXML of .ly kunnen produceren geschikt om muziek in te transcriberen voor de Liederenbank. Op internet zijn programma’s te vinden - gratis en commercieel - die deze talen kunnen lezen (zie de lijst hieronder). Lilypond wordt door de Liederenbank gebruikt om bladmuziek (.gif en .pdf) te produceren. Je kunt de muziek van de Liederenbank (binnenkort) ook downloaden als .midi (geluid) en in de muziektalen .abc, .ly of (in de toekomst) .musicXML.

Waarom zijn er niet nog andere muziektalen beschikbaar?
Om via internet muziek te kunnen invoeren en uitvoeren worden door het MI verschillende vertaalmodules gebouwd van Humdrum naar talen die in de muziekwereld gebruikelijk zijn. Deze vertaalmodules zijn nogal ingewikkeld, en bovendien gevoelig voor verschillende ‘dialecten’. We hebben er daarom voor gekozen om de twee meest gebruikte muziektalen aan te bieden en de modules daarvoor zo goed mogelijk te ontwikkelen. Er zijn op internet gratis programma’s te vinden die met deze talen overweg kunnen.

Waar vind ik informatie over .abc en bijhorende muziekprogramma's?
In de folkwereld is .abc dé taal om muziek te digitaliseren en te delen. Er zijn vele gratis programma's die abc kunnen lezen, en vele websites (m.n. West-Europese en Noord-Amerikaanse) waar overzichten van abc-programma's en getranscribeerde deunen te vinden zijn. Enkele goede startpagina's zijn:
- ABC Music project: http://abc.sourceforge.net/
- Abc notation home page: http://abcnotation.com/
- Abc plus project: http://abcplus.sourceforge.net/
- MusicEditorForAbc (MEFA; voorheen ABCEdit) is een gratis programma van Joop Coolegem, met tablatuur voor trekharmonica: http://members.quicknet.nl/j.coolegem/Mefa.html
- Musescore (open source) leest musicXML en (met behulp van een plugin) abc: http://musescore.org/

Waar vind ik informatie over .musicXML en bijhorende muziekprogramma's?
Commerciële muziekprogramma's kunnen meestal overweg met musicXML. Dat geldt bijvoorbeeld voor (recente versies van) Capella, Cubase, Encore, Finale, Harmony assistant, Mozart, Myriad, Recordare, Sibelius, etc. Een overzicht van programma's die met musicXML overweg kunnen vind je hier:
http://www.recordare.com/musicxml/community/software
- Musescore (open source) leest musicXML en (met behulp van een plugin) abc: http://musescore.org/

Waar vind ik informatie over Lilypond?
Lilypond is een open source programma, speciaal ontworpen om grafisch hoogwaardige bladmuziek te produceren: http://lilypond.org/. Lilypond kan musicXML importeren. Om het gebruik van het programma te vergemakkelijken zijn er verschillende interfaces ontworpen. Die vind je op de site van Lilypond onder Introduction > Easier editing:
http://lilypond.org/doc/v2.13/Documentation/web/easier-editing.html

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
2. Het invoeren van muziek

Ik wil graag zelf bepalen met welke bron ik aan de slag ga.
Dat kan - graag zelfs! De keuze van een bron moet uiteraard aansluiten bij de interesse van de vrijwilliger die de muziek transcribeert. Er is voor elk wat wils: oudere en minder oude verzamelingen, volkse en meer klassieke, instrumentale en liedgerichte, makkelijkere en moeilijkere, één- en tweestemmige, en voor verschillende instrumenten. Snuffel zelf eens door de Liederenbank of de Lusthof der Muziek, of overleg met de Vrolijke Plug - ook om zeker te weten dat niet iemand anders de betreffende bron al onder handen neemt. Een voorwaarde voor de opname van transcripties in de Liederenbank is overigens wel dat de muziek vrij is van auteursrechten.

Hoeveel melodieën moet ik invoeren?
Je bepaalt uiteraard zelf hoeveel melodieën je wilt bijdragen. Maar het invoeren van losse melodieën is voor ons (in ieder geval in dit stadium) niet erg efficiënt. We hopen daarom dat iedere deelnemer minimaal zo'n 25 á 50 melodieën voor zijn rekening wil nemen en dat hij of zij die binnen een tijdsbestek van drie maanden transcribeert.
Het allerliefst brengen we een handschrift bij één vrijwilliger onder. Dat is leuk voor degene die eraan werkt – zo heb je een ‘eigen’ manuscript. Ook zorgt het voor een grotere uniformiteit, omdat je gaandeweg de eigenaardigheden van de samensteller in de vingers krijgt.

'Diplomatisch' of 'kritisch' transcriberen
De melodieën uit handgeschreven bronnen vragen vaak om enige interpretatie: de lengte van een maat klopt niet, een voorteken lijkt te zijn vergeten, een inktvlek uit een ganzenveer bemoeilijkt het lezen, noem het maar op. Wat doe je dan?
Er zijn twee mogelijkheden. Je blijft zo dicht mogelijk bij de oorspronkelijke melodie en corrigeert alleen evidente fouten – dat noemen we 'diplomatisch', of je brengt veranderingen aan waarvan jij vindt dat die het musiceren ten goede zouden komen: 'kritisch'.
Voor de Liederenbank is het van groot belang om zo dicht mogelijk bij de originele versie blijven - dat biedt gebruikers immers de meest solide basis. We vragen je dus om de muziek 'diplomatisch' te transcriberen! Alleen evidente fouten worden gecorrigeerd en als je iets verandert, plaats dan een voetnoot in de melodie en daaronder een korte toelichting.

Ik heb geen ervaring met het digitaliseren van muziek. Kan ik toch helpen?
We hebben helaas geen tijd om mensen vertrouwd te maken met een muziekprogramma. Maar sommige programma’s zijn gratis te downloaden en redelijk makkelijk te leren, dus wat let je om er een uit te proberen?

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
3. Overige vragen

Waarom gebruiken jullie geen automatisch transcriptieprogramma?
Het geautomatiseerd digitaliseren van muziek: het klinkt mooi, maar helaas bestaat er nog geen enkel programma dat raad weet met handschriften (of oude drukken).

Ik heb melodieën aangeleverd, maar ik vind ze niet in de Liederenbank terug. Hoe kan dat?
Er kan enige vertraging zitten tussen het moment dat melodieën worden aangeleverd en het moment dat ze in de Liederenbank verschijnen, want daar komt nog wat mensenwerk aan te pas. Een documentalist bij de Liederenbank voert een laatste controle op de melodieën uit. Dan worden ze op de website gepubliceerd.

Heb je een andere vraag?
Neem dan gerust contact op met de Vrolijke Plug:
de.vrolijke.plug {apenstaart} gmail (punt) com
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

Hs. '758 volksmelodieën' (18e eeuw)

Nogal wat handschriften hebben in de loop van de tijd een titel meegekregen die de lading niet dekt; zo ook het 18e-eeuwse 'Handschrift 758 volksmelodieën of danswijzen'. In werkelijkheid gaat het om muziek die nauw verweven is met het repertoire van de Amsterdamse Schouwburg.

Twee violen en een bas spelen "De Brandblusser, d'Oude Sige", die in zowel NHS als 758-VM voorkomen.


'758 Volksmelodieën' is een heel bijzonder geval. De helft van het manuscript bestaat uit al dan niet letterlijke kopieën van melodieën die ook in de Nieuwe Hollandsche Schouwburgh (NHS) staan - op een paar na staat de hele NHS erin. Het interessantst zijn de ruim 350 melodieën in de trant van de NHS die echter niet in die uitgave te vinden zijn, waartussen diverse onbekende pareltjes. De overige 58 melodieën, aan het eind van het manuscript en in een andere hand geschreven, zijn grotendeels afkomstig uit de Franse Opera comique: klasiek, schouwburg-gerelateerd repertoire van kort voor en na de verwoestende schouwburgbrand in 1772.

Rond 1725, mogelijk geschilderd door Hendrik Jacob Hoet (1700-1749): Dansende mensen in een herberg, begeleid door een viool en een klepper (rechts).

Afbeelding afkomstig van de RKD.

Musicoloog en violist Jos Koning (van muziekgroep Twee violen en een bas) heeft de verwantschap tussen de NHS en 758-VM nauwgezet onderzocht; hij schrijft hierover in zijn boek De Nieuwe Hollandsche Schouwburg 1751-1771, het einde van een tijdperk in de Amsterdamse muziek. Dat ook de unica in het handschrift iets met de Amsterdamse schouwburg te maken hebben is wel duidelijk. Een toepasselijker titel zou dus het 'Handschrift 758 schouwburgmelodieën' zijn. Echter, het is nog onduidelijk hoe het handschrift precies is ontstaan en hoe het ten opzichte van de NHS gesitueerd moet worden; de Vrolijke Plug heeft hierover wel wilde ideeën, maar dit is niet het moment en de plek om die uit de doeken te doen.

Het handschrift maakte vroeger deel uit van de zogenaamde Toonkunstcollectie en bevindt zich nu in de Bijzonder Collectie van de Universiteit van Amsterdam (maar is daar nog niet in de catalogus ingevoerd).

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Gegevens:
- In de Liederenbank vind je een titeloverzicht van de (meeste) melodieën in het handschrift 758 volksmelodieën.

- Het boek De Nieuwe Hollandsche Schouwburg 1751-1771: het einde van een tijdperk in de Amsterdamse muziek van Jos Koning.

NIEUW!!
- Transcriptie in abc Google Drive: Lusthof der Muziek.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

Hs. 'Trompetboek I en II' (na 1743)

Het Trompetboek, van halverwege de 18e eeuw, bevat 140 melodieën met zogenaamde speelmansmuziek - de 'popmuziek' van die tijd. Het handschrift is bijzonder omdat de muziek tweestemming is genoteerd én beide stemboekjes bewaard zijn gebleven. Tot voor kort was dit handschrift nauwelijks toegankelijk. Dankzij het digitaliseringsproject 'Speelmuziek' van het Nederlands Muziek Instituut (NMI) en het Meertens Instituut (MI) is integraal op internet te vinden.

Trompetboek: 1e stem (collectie NMI)


Trompetboek: 2e stem (collectie NMI)


Volgens de oorspronkelijke catalogusbeschrijving is de muziek gezet voor twee violen, maar nadere bestudering leert dat het handschrift vermoedelijk was bedoeld voor twee trompetten.

Het lijkt, zoals veel muziekverzamelingen uit die tijd, te opereren in een voor ons ongewoon en onbekend grensgebied tussen vroeg-klassieke en volksmuziek. En onbekend maakt onbemind; daarmee in het reine komen is een proces dat zich onder (volks)muzikanten de laatste tijd langzaam lijkt te voltrekken.

J.H. Quinkhard: Een violist en een fluitist musicerend (1755)

Uit het Geheugen van Nederland.

Voor het gemak van de gebruiker is dit handschrift in de archieven voorzien van verschillende titels: de Liederenbank van het MI noemt dit het Trompetboek I en II, waar het NMI het heeft over een [Verzameling van 'airs', dansen en marsen, gezet voor twee violen]. Om de verwarring nog groter te maken: dit boekje staat elders ook bekend als het Vioolboek Sibersma. Dat is nog wel de meest ongelukkige keuze, want Sibersma is enkel de naam van de ambachtsman die het voorblad graveerde (het is immers een muziekschriftje met voorgedrukte notenbalken). Voor de duidelijkheid: het gaat echt om hetzelfde handschrift, dat bij het NMI de code 4-G-87 heeft.

Veel van de melodieën zijn titelloos, andere worden generiek aangeduid als 'adagio', 'allegro', 'aria', 'menuet', 'marsch', 'polones' en 'wachtel'. Verder zijn er getitelde nummers als Wilhelmus, Wan du mijn Schwager wilt weren, Meins vraus vrolick heit, La prise de chasse, Hoelane marsch, Jagt giga en Wan ik en sabel het.

Ong. 1800: Nederlandse militaire muziek, met in het midden een serpent. Amsterdam, eencentsdruk van uitg. Erve H. Rijnders


Digitalisering
De trompetboekjes waren vroeger in het bezit van verzamelaar en amateurmusicoloog Chr. Vlam. Ze kwamen na diens dood in bezit van het NMI. In een digitaliseringsproject dat op dit moment (2011) nog in volle gang is, werden de handschriften niet alleen gescand, maar nam het MI bovendien de moeite alle melodieën naar digitaal notenschrift over te zetten ('transcriberen'). Zo werden ze in de Nederlandse Liederenbank opgenomen. Zodoende is de muziek nu doorzoekbaar, en kun je binnenkort alle melodieën beluisteren en in verschillende digitale formaten downloaden.

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Gegevens:
- Gegevens van het handschrift [Verzameling van 'airs', dansen en marsen, gezet voor twee violen] bij het Nederlands Muziek Instituut.

- Scan bij het NMI: handschrift 'Trompetboek' = 'Verzameling van 'airs', dansen en marsen, gezet voor twee violen' (NMI-4G87)

- Het Trompetboek I en II bij de Nederlandse Liederenbank (Meertens Instituut), met titeloverzicht en transcripties.

- Ook de naam 'Handschrift Sibersma' doet voor deze boekjes de ronde, een aanduiding die makkelijk tot misverstanden kan leiden: Sibersma is enkel de naam van de kunstenaar die de voorgedrukte gravure op de kaft maakte (het betreft hier boekjes met voorgedrukte notenbalken).
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

Hs. 'Zangwijzen van Oud-Nederlandse Volksliederen' (na 1730)

"Zangwijzen van Oud-Nederlandse Volksliederen" is een belangrijke bron voor het 18e-eeuwse speelmansrepertoire. De muziek in dit handschrift met 289 melodieën is verwant aan omvangrijke Amsterdamse uitgaven als de Hollandse boerenliedjes en contredansen en de Hollantsche Schouburgh. Het handschrift vormt hier een interessante uitbreiding op.

Door de opheffing en fusie van collecties en bibliotheken was jarenlang praktisch niet toegankelijk. Maar onlangs werd het door het Meertens Instituut integraal in digitaal notenschrift overgezet ('getranscribeerd') en op de Nederlandse Liederenbank gezet, waar het eenvoudig doorzoekbaar en te downloaden is.

Uit het handschrift een lied met een dubbelzinnige titel (transcriptie NLB):



In Zangwijzen staan titels in als Valsche munters, Goeden Avont Neeltje, Heete traanen, Myn Man is uit om hooi, Truitje mijn Lief, Geswinde Boode Van de Min, Al Wat men Doet men kan geen Juffers minnen, Korte Kousjes Lange Klinken, O Weereld vol van overdaat, etc. Kortom, het wemelt van de erotisch getinte kwinkslagen, heel anders dan veel 'volks'muziek van een eeuw later, die strijders voor een hogere volksmoraal met hun burgerlijk-verlichte bezorgdheid wisten te smoren.

Musicoloog Jos Koning onderscheidt in Zangwijzen tenminste vier verschillende handen - er is dus waarschijnlijk langdurig aan gewerkt. Zoals veel handschriften bevat ook dit geen jaartal. De datering na 1730 is onder meer gedaan op grond van overeenkomsten met Het vermaaklyk buitenleven, of De Zingende en Speelende boerenvreugd van Jan van Gijsen uit 1716.

J. Ph. von der Schlichten: Muzikant met een 'dansmeestersviool' (ca. 1725)

Afkomstig van het Rijksbureau voor Kunsthistorische Documentatie

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Gegevens
- Handschrift "Zangwijzen van Oud-Nederlandse Volksliederen" (ca. 1730) bij de Nederlandse Liederenbank (Meertens Instituut), met titeloverzicht en transcripties van alle melodieën.

- Dit handschrift bevindt zich in de Bijzondere collecties van de Universiteit van Amsterdam, maar is nog niet in de catalogus ingevoerd (dd. 2011).

- Eerdere aanduidingen: Amsterdam, Toonkunstbibl. 212 D 20.; Liederenbank siglum 'HsMijTK VJ8'.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

Vier boekjes (1884-1890) van speelman Jan Klok

Speel- en timmerman Jan Klok (1866-1947) liet maar liefst vier handgeschreven muziekboekjes voor viool na uit de tweede helft van de negentiende eeuw. Klok woonde in Axwijk/Middelie (bij Purmerend). (De Vrolijke Plug vermoedt dat de ingeburgerde aanduiding van de 'Andijker speelman Jan Klok' op een vergissing berust.) De boekjes bevatten respectievelijk 57, 26, 50 en 99 melodieën, met repertoire dat deels naar salonmuziek neigt.


Het duet, (privécollectie)
(Niet bepaald een timmerman, de violist op dit schilderij van Cornelis Buys uit 1836, maar na 1800 zijn schilderijen van 'volkse' muziekactiviteiten zeer dun gezaaid.)

In de boekjes van Klok staan titels als (deel 1) De koning leev!, Vlaggelied, Cotillon wals, Wien Neerlands bloed, Wilhelmus van nassauwen, Dubbelde Duitsche polka, La marseillaise, Fransch oproerlied, Boerenrondte; (deel 2) Blauwe Donau wals, Meisje moet je niet opstaan, Wals, Duitsche polka (4x), De lepel, O lieve Margaretha, Na het bal, Tin-A-Ling-Ting-Tay, Pietje Puk, Revanche!; (deel 3) Wien Neêrlands bloed, Wilhelmus van nassauwen, Io vivat, De nieuwe haring, Betrachting van Louw den Timmerman of Grietjes verzuchting, De verliefde schipper, De Waalsche kaaskooper, Het ijsvermaak, Het lied van Chassé; (deel 4) Schotse wals, Duitsche polka (6x), Een lied voor noord en zuid, Eén taal-eén volk, Het bloempje der dalen, Beekje in het woud, Trui de eierenvrouw, Schwaben lied, Eiffel toren wals en Popje lief.

Polka Mazurka uit het eerste deeltje van het handschrift van Jan Klok.


Deel drie is overigens een letterlijke kopie van Jb. Kwast (1864, 1900) Gezelschapsliederen of uitgezochte verzameling van 145 Nederlandsche Zangen en 14 Volksliederen (zie noten).

De boekjes waren in het bezit van verzamelaar en amateurmusicoloog Chr. Vlam. Ze kwamen na diens dood in bezit van het Nederlands Muziek Instituut. In een digitaliseringsproject van het NMI en MI werden de handschriften niet alleen gescand, maar werden alle melodieën bovendien naar digitaal notenschrift overgezet ('getranscribeerd'). Zo werden ze in de Nederlandse Liederenbank opgenomen. Zodoende is de muziek nu doorzoekbaar geworden en kun binnenkort je alle melodieën beluisteren en in verschillende digitale formaten downloaden.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Gegevens:

- Gegevens handschrift Jan Klok bij het NMI: 4 delen.

- Scan bij het NMI: Handschrift Jan Klok (4 delen)

- Handschrift Jan Klok bij de Nederlandse Liederenbank (Meertens Instituut): 4 delen, met titeloverzicht en transcripties.

- Kwast, Jb. (1900 (1864))Gezelschapsliederen of uitgezochte verzameling van 145 Nederlandsche Zangen en 14 Volksliederen. Transcripties bij de Liederenbank en scans bij het Geheugen van Nederland.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

11 oktober 2011

Hubert Boone - Dansmelodieën uit de Vlaamse volksmuziektraditie (2010)

Hubert Boone (niet te verwarren met collega-musicoloog Albert Boone) heeft een indrukwekkende staat van dienst binnen de traditionele Vlaamse muziek. Van zijn hand verscheen vrij recentelijk het boek Dansmelodieën uit de Vlaamse volksmuziektraditie (2010). Dat hij in de Lusthof der Muziek niet al lang geleden een plekje had gekregen was het gevolg van niets minder dan een luxeprobleem.

Nu publiceerde een geestverwante blog, Dans'ant Erfgoed, onlangs een zo enthousiast bericht dat ook de Vrolijke Plug er niet langer omheen kan, en wel over een groep die op basis van het levenswerk van Boone een 'conceptalbum' heeft gemaakt. Beter dan Dans'ant Erfgoed citeren gaat de Plug niet lukken:

'Zelden zo enthousiast geweest over dansmuziek als verleden donderdag toen in Herent-hier-om-de-hoek MANdolinMAN optrad, het kersverse mandolinequartet van Andries Boone. De vier heren kwamen hun CD voorstellen "Old Tunes, Dusted Down", een ode (of hoe noem je dat?) aan het levenswerk van Hubert Boone, vader van. Onwaarschijnlijke muziek dat wist ik al langer, maar dat het met zo waanzinnig veel drive kon, dat is en blijft de verdienste van de leden van het quartet en dat zijn dan ook niet van de minsten.'

Daar sluit de Vrolijke Plug zich graag bij aan. De boeken van Boone sr. en de muziek van Boone jr. & collega's verdienen alle aandacht! Oordeel zelf:

MANdolinMAN


~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Gegevens:
- Hubert Boone (2010) Dansmelodieën uit de Vlaamse volksmuziektraditie (676 blz.) (Peeters-Leuven, ISBN 978-90-429-2192-4) Uitg. Peeters Leuven.

- Uitgebreid interview met Hubert Boone: PDF.

- Boekrecensie bij folkroddels.be

- De groep van Hubert Boone: Limbrant.

- MANdolinMAN: http://www.mandolinman.be/

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

3 oktober 2011

Driesterrenbeleid: aanraders binnen een genre

Een toelichting

Voor niet-ingewijden kan het lastig zijn om een keuze te maken uit het almaar groeiende aanbod op de Lusthof der Muziek; daarmee zou de website zijn doel voorbij kunnen schieten.

Als hulpmiddel heeft de Vrolijke Plug bedacht de belangrijkste bronnen binnen een genre(!) met een drietal sterren extra eer toe te wuiven. Je vindt deze sterren in de inhoud.

Een muziekbron kan deze sterren verdienen omdat hij het mooiste repertoire uit een bepaalde tijd en stroming bevat, omdat er veel uit wordt gespeeld, historisch belangrijk is, omdat hij gewoon de enige binnen dat genre is, of om iedere andere reden die de Vrolijke Plug op dat moment van pas komt. Echter, houd je niet van het betreffende genre, dan zal ook een met sterren opgetuigde bron je koud laten: over smaak valt niet te twisten.

Kortom, een heerlijk subjectief eerbetoon. Evengoed zullen ingewijden het (hopelijk) vaak wel zo ongeveer met de gemaakte keuzes eens zijn. En anders is eenieder natuurlijk van harte welkom om een eigen favoriet naar voren te schuiven!
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

Balfolkboekjes van Gonnagles (2009)

Een genre dat absoluut niet op de Lusthof mag ontbreken is balfolk. Balfolk is een via Vlaanderen uit Frankrijk overgewaaide danstraditie waarbij groeps- en paardansen en live folkmuziek met ruimte voor improvisatie centraal staan. Het bruisende balfolk is in Nederland en België sterk in opkomst en trekt een jong, toegewijd publiek.

Terugkerende dansen zijn bijvoorbeeld de scottish, mazurka, cercle, jig, andro en bourrée. De basis van deze dansen is vrij eenvoudig, zodat iedereen al snel kan meedansen. Hoewel de Nederlandse balfolk sterk Frans en Vlaams gericht is, duiken er ook zo af en toe deunen uit het traditionele Nederlandse repertoire op. Overigens vormen balfolk en volksdans, terecht of onterecht, in Nederland twee totaal gescheiden werelden.

Een groep die in het balfolkcircuit hard aan de weg timmert, is Gonnagles. Deze groep heeft bovendien diverse leuke initiatieven ontplooid. De reden voor het huidige blogbericht zijn de twee (gratis) balfolk-sessieboekjes van de hand van Erik de Jong. Deze vormen een uitstekend startpunt als je je als muzikant in het balfolkrepertoire wilt verdiepen. Het eerste boekje (uit 2009) bevat overwegend traditionele deunen uit Frankrijk en Vlaanderen. In het tweede boekje (2010) is een mooie collectie oude en nieuwe (!) deunen uit de Nederlandse, Franse en Vlaamse balfolkwereld samengebracht. Zo zijn er nieuwe deunen van de hand van leden van EmBRUN, Blowzabella, Tref, Lirio, Gonnagles en Follia! in te vinden.

Gonnagles speelt ten bal:


Verder heeft Gonnagles de Danswiki op poten gezet, een informatieve site over de verschillende balfolkdansen.

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Gegevens:

- Hier vind je het eerste en tweede Balfolksessieboekje (2009, 2010) samengesteld door Gonnagles in PDF.

- Meer bladmuziek van Gonnagles vind je hier.

- De danswiki van Gonnagles.

- Ook een begrip is het Bal folk deunenboek (2007) van Wouter Kuyper, met daarin nieuw gecomponeerd materiaal.

- Je vindt ook heel wat balfolkrepertoire op de Vlaamse site tls-music.be (inclusief mp3) - kijk onder 'sessions'.

- Dé site van het Nederlandse balfolkcircuit is balfolk.nl.

- Voor Vlaanderen surf je naar boombal.be.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

De Coussemaker - Chants populaires des Flamands de France (1856)

Op speciaal verzoek dit korte bericht, zonder de gebruikelijke opsmuk, over de Chants populaires des Flamands de France van Edmond De Coussemaker (1856, herdruk 1976).

In 1856 werd in Gent het liedboek Chants populaires des Flamands de France uitgegeven met 150 liederen die Edmond de Coussemaker uit Belle eigenhandig had opgetekend in bejaardenhuizen, kantwerkplaatsen, etc. Het bevat liedjes van allerlei slag: kerstliedjes, zedelijke en stichtelijke liederen, drinkliederen, klugtliederen, dansliejdes, minnezangen, kinderliedjes. Muzikanten in Frans-Vlaanderen ontdekten dat hun regio een enorme schat aan volksmuziek herbergde. In de 20e eeuw werden de Chants populaires dé bijbel voor de tientallen revivalgroepen die het daglicht zagen (DBNL).
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Gegevens:

- Titelgegevens en index van liedtitels bij de Liederenbank.

- PDF via de Universiteit van Gent.

- PDF via Google books.

- Kijk ook eens hier: Sos-blootland
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

Automatisch een mailtje ontvangen?

Een aloude wens is eindelijk in vervulling gegaan: sinds gisteren kun je je eenvoudig(!) opgeven voor het ontvangen van een e-mailtje, iedere keer dat er op de Lusthof der Muziek een nieuw bericht verschijnt. Je hoeft enkel je e-mailadres in te vullen in het vakje onder 'Aanmelden voor e-mailberichten' (links op de pagina, onder het archief). En ter geruststelling: onderaan iedere e-mail die je ontvangt, vind je een knop waarmee je je ook weer kunt afmelden.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

1 oktober 2011

Phalesius, Susato en nog veel meer (16e eeuw)

Goed nieuws voor liefhebbers van 16e-eeuwse polyfone liederen en luitmuziek. De British Library heeft onlangs in één klap meer dan driehonderd gedrukte muziekbronnen op internet gepubliceerd! Geen lichte of gemakkelijke kost - zowel de meerstemmige zettingen als de tablatuur voor luit of andere snaarinstrumenten vergen de nodige inspanning om in de vingers te krijgen. Iets voor de gespecialiseerde liefhebber dus.

De verzameling is ongelofelijk rijk en gevarieerd. Er zitten uitgaven bij van Tielman Susato en van Phalèse (Phalesius, Phalesio, Phaleys), boekjes uit Duitsland en Engeland, en vooral veel uit Frankrijk en Italië. Er staan talrijke hoofse dansen in (galliarde, branle, allemande, paduana, bourata, etc), terwijl een Duitse bron (Orgel oder Instrument Tabulatur) op het eerste gezicht meer volkse dansen lijkt te bevatten. Religieuze liederen en Franse chansons (van componisten als Josquin des Prez, Thomas Crecquillon, Hubert Waelrant, Clemens non Papa, etc.) vormen de hoofdmoot, maar enkele bronnen bevatten ook Nederlandstalige liederen, waaronder Die lustlycke Mey, Een vrolick Wesen, Miin hert heeft altiit verlangen, Miins liefkens bruyn ooghen, Ick seg adieu, Het is soe goeden dinck, Gequest ben ick, etc.

De bekendste boekjes van Susato, de Musyck boexkens deel 1, 2 en 3 ('alderhande danserye') uit 1551 en de acht deeltjes met Souter Liedekens uit 1556 zitten er overigens niet bij, evenmin als het Liber primus leviorum carminum [= Premier livre de danseries= Leuvens dansboek] (1571), het Duytsch musijck boeck (1572), en Chorearum mollitorum collectanea [= 'Antwerpens dansboek'] (1583) van Phalèse.

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Enkele bronnen:
- De website Early Music Online van de British Library.

- Op de website van de American Lute Society vind je hoe je tablatuur kunt leren lezen.

- Des chansons reduits en tabulature de lut à deux, trois, et quatre parties (1547) (Leuven, tablatuur) (met o.a. Een vrolick Wesen -- Miin hert heeft altiit verlangen -- Miins liefkens bruyn ooghen -- Ick seg adieu -- Het is soe goeden dinck -- Gequest ben ick)

- Des chansons reduits en tabulature de lut à trois et quatre parties, livre deuxieme. (1546) (Leuven, tablatuur) (met o.a. Noch weet ic een scoon vroucen -- Peysen ende trueren -- Den lustelike mey)

- Orgel oder Instrument Tabulatur (1571) (Leipzig, tablatuur) (met o.a. Wer das Töchterlein haben wil -- Der Allmeyer Dantz -- Hertzog Moritz dantz -- Pastorum Dantz -- Ein kurtzer Dantz -- Sol ich denn nu sterben -- Die Megdlein sind von Flandern -- Ein ander Dantz -- Ein sehr gutter Dantz -- Ein kurtzer Dantz -- Ein ander hübscher Dantz -- Ein ander Dantz, etc).

- Alle bronnen van Susato bij Early Music Online (18 stuks).

- Alle bronnen van Phalèse bij Early Music Online (22 stuks).
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

14 september 2011

Hs. 'Dansmuziek Haarlem 1891'

Het onderwerp van deze bijdrage is een anonieme, handgeschreven verzameling dansmuziek uit Haarlem van rond 1891: wals, polka, mazurka, galop, mars en variaties daarop vormen het leeuwendeel. Het is salon- en ballroommuziek, populair aan het einde van de negentiende eeuw.

After the ball (een nogal verknipte versie, naar het origineel van C.K. Harris) uit het derde handschrift Haarlem 1891:


De verzameling illustreert hoe aan het eind van de 19e eeuw de wereld snel 'kleiner werd'. De industrialisatie was in volle gang. De eerste publieke radio-uitzendingen zouden weliswaar nog tot rond 1920 op zich laten wachten, maar de voorlopers van de latere massamedia deden hun invloed gelden. Zo werden er vanaf 1875 in Amsterdam straatorgels verhuurd, en in het laatste decennium van de eeuw begon de commerciële productie van grammofoonplaten gestalte te krijgen. Ook de invloed van het almaar groeiende aantal internationale reizigers en van nieuwe, grootschalige druktechnieken speelden een belangrijke rol.

Het is dan ook niet verwonderlijk dat het huiselijke repertoire rond deze tijd zeer internationale trekken vertoont; Nederlands is het nauwelijks meer te noemen. Wel geven de blaadjes een indruk van de muzikale sfeer in Nederlandse huiskamers vóórdat de gevarieerde toepassing van elektriciteit de muziek in al zijn aspecten ging beïnvloeden.

Als voorbeeld kan dienen 'After the ball', geschreven door de Amerikaanse componist Charles K. Harris. Dit was naar verluidt het eerste lied waarvan de bladmuziek in miljoenvoud werd verkocht. In onderstaand youtube-filmpje komt de componist zelf aan het woord, enkele decennia nadat het lied tot een internationale hit was uitgegroeid.



De melodie kwam in het 'dagelijks gebruik' terecht, en daarbij zet ieder het naar zijn eigen hand. Hoe gevarieerde resultaten dit kan opleveren toont dit filmpje met sologitaar:


De handschriftjes 'Haarlem 1891' werden tesamen gevonden tussen de bladzijden van een gedrukt muziekboek uit Haarlem. De verzameling bestaat uit drie delen, waarvan in eentje het jaartal 1891 voorkomt, terwijl verschillende traceerbare melodieen van kort daarna stammen. Oorspronkelijk waren de bladen mogelijk van één en dezelfde eigenaar. Momenteel zijn ze in privébezit.

Met hartelijke dank aan Jac voor het beschikbaar stellen van de originelen! (En dat anderen zijn lichtend voorbeeld mogen volgen... ;-)
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
En dan hier, without further ado, de drie handschriftjes:

Handschrift Haarlem 1891 (1): PDF Haarlem-1 (klik met je rechtermuisknop op de link en selecteer 'koppeling opslaan als')

Handschrift Haarlem 1891 (2): PDF Haarlem-2

Handschrift Haarlem 1891 (3): PDF Haarlem-3
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

12 september 2011

Een 18e-eeuwse contredans-rage in België

Een contredans door Trivelin van hun cd Un ménétrier au milieu du carrefour:


Contredansen waren in Wallonië en Vlaanderen in de 18e eeuw mateloos populair. Vooral in Luik verscheen de ene publicatie na de andere. Nu valt dit repertoire net een beetje buiten de ongeschreven grenzen van de Lusthof (het is vaak eerder Waals dan Vlaams) en bovendien is het grotendeels niet digitaal voorhanden. Maar... enkele mensen hebben hun uiterste best gedaan om deze muziek weer beschikbaar te maken, een onderneming die de Vrolijke Plug uiteraard zeer kan waarderen. En, aangezien er veel moois tussen zit en verwijzing naar nog niet eens een handvol websites volstaat om geïnteresseerden in één klap wegwijs te maken, toch deze bijdrage.

Dansend paar (geen contredans overigens) uit Simon Guillaume (1769) Almanach dansant pour 1770.


De bronnen waarover we het hebben zijn afkomstig van:
- in Wallonië werkzame componisten, dansmeesters en speelmannen als
Andrez
Delhez
Dupont
Lambert
Delhaize
- in Vlaanderen publicerende of wonende personen als
D'Aubat St. Flour
Ferry
Trappeniers
Wandembrille
- en daarnaast diverse anonimi.

Met een bezoek aan de websites van Le Canard Folk en muziekgroep Trivelin krijg je in één keer een uitstekende indruk van de overgeleverde handschriften en gedrukte werken, en kom je ook te weten hoe je ze kunt bemachtigen.

Le Canard Folk geeft van de meeste bronnen een facsimile-voorbeeld, zoals dit Ballet Holandois uit ca. 1779

Bij Trivelin kun je van veel bronnen fotokopieën bestellen. In een aantal gevallen is het een mirakel dat de muziek voorhanden is: niet alleen is een aantal werken nog in particulier bezit, van verschillende bronnen resteert alleen een fotokopie, terwijl het origineel - soms nog niet zo lang geleden en in een institutionele verzameling - is zoekgeraakt! Conclusie: niets komt de levensduur zo ten goede als kopiëren en verspreiden...

Tot slot een link naar de tangosite - laat je door de naam niet misleiden - waar van een selectie uit deze bronnen de midi, mp3 en abc te vinden is.

ps. Behalve naar 18e-eeuwse contredansen wijzen Le Canard Folk en Trivelin de weg naar diverse andere, vooral Waalse bronnen. De Vrolijke Plug vertrouwt erop dat je ook alleen daar verder je weg wel vindt...
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
De belangrijkste titels (zie genoemde websites voor een aantal anonieme bronnen). De Vlaamse danwel Waalse afkomst van de verschillende bronnen is niet altijd duidelijk. Waar ze duidelijk Waals zijn wordt dit vermeld.

1753: Jean Joiris & Benoît Andrez, Recueil de contredances angloises (Wallonië).

1757 -1767: D'Aubat St. Flour, Cent contredanses en rond (Honderd uytgelesen contredansen), zie ook de bundel Gentse kontradansen (1987).

ca. 1758 -1773: anoniem, Les contredanses du journal musical Liégois "L'Écho" (Wallonië).

ca. 1765: Léopold Ferry, Le Bouquet tout fait ou quarante nouvelles contre-danses.

1771: Delhez, [handschrift Delhez] (Wallonië) (zie tangosite).

1772: Colard, [handschrift Colard] (Wallonië).

ca. 1775 -1779: Pierre Trappeniers, Recueil de Contredanses avec Premier Violon et la Basse Continue.

1778: Wandembrile (soms 'Wandenbrile'), [handschrift Wandembrile].

ca. 1790: Lambert, [handschrift Lambert] (Wallonië).

eind 18e eeuw: anoniem [Livre de figures des Contredanses], handschrift, 2 dln. (verz. G. Huybens).

eind 18e eeuw: Delhaise, 12 contredanses et une waltze pour 2 violons (Wallonië).
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~