De Lusthof der Muziek

De Lusthof der Muziek biedt een ontdekkingsreis langs 750 jaar Nederlandse en Vlaamse muziektraditie, met speciale aandacht voor grotendeels vergeten genres zoals volksmuziek, speelmansmuziek, oude dansmuziek, kunstmuziek, liedboeken, straatliederen, anonieme componisten, enzovoort. De Lusthof der Muziek is een doorgeefluik van muziekbronnen die - dankzij internet - voor het eerst sinds eeuwen weer beschikbaar zijn. Alleen, ze staan over talloze websites verspreid. Met behulp van de Lusthof hopen we te bereiken dat ze niet alleen beschikbaar, maar ook makkelijk vindbaar zijn.

The Garden of Musical Delights delves into 750 years of musical tradition in the Low Countries: Flanders and the Netherlands. Read more

26 augustus 2011

Deelman: Melodieën-Gids (1893)

De Melodieën-gids voor bruiloften en andere gezellige bijeenkomsten (ca. 1893) van L.H. Deelman (1855-1940) bevat zo'n 400 melodieën, klaarblijkelijk door de auteur 'in het veld' verzameld - wat voor die tijd zeer bijzonder was - en door hem voor piano of vierstemmige zang bewerkt. Hier een voorbeeld uit het repertoire, een lied dat niet voldoet aan het net-burgerlijke cliché waar de negentiende-eeuwse liedcultuur een slechte naam aan heeft overgehouden, ‘Wat druipt uw degen zo van bloed, o Eduard mijn zoon’:


Wat druipt uw degen zo van bloed door M.P. Valk-Stel (Groningen, 1968)
Uit de Liederenbank.

Wat is uw degen rood in het bloed door G. Brouwer (Wedde, 1969)
Uit de Liederenbank.

Wat kleeft uw degen vol met bloed door G. Boltjes (Bellingwolde, 1962)
Uit de Liederenbank.

Aan het eind van de negentiende eeuw waren accordeons en trekharmonica's in de volksmuziek sterk in opkomst. Hier een schilderij uit ca. 1920, onduidelijk gesigneerd: 'Man spelend op een accordeon'.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~


Aanvulling oktober 2021: Onderstaande koppelingen naar individuele bestanden op Dropbox en Google Drive werken niet meer. De meeste bestanden kun je nu vinden in de volgende verzamelmap (in grote lijn chronologisch gesorteerd): Google Drive: Lusthof der Muziek.

- Pdf: Deelman (1893) Melodieën-gids (28 Mb; klik met je rechtermuisknop op de link en selecteer 'koppeling opslaan als'). Het origineel voor deze kopie werd beschikbaar gesteld door het Meertens Insituut.

- Inhoud van de Melodieën-gids bij de Liederenbank.

- Hoe druipt uw degen zo van bloed (Deelman nr. 103), opnamen bij de Liederenbank.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

18 augustus 2011

Dansmuziek van speelman Frederik Speets (1853-1923)

De Lambertschager speelman Frederik Speets (1853-1923) hield een handschrift bij met dansmuziek. Het origineel is al tijden zoek, maar gelukkig bezit het Meertens Instituut een fotokopie - en die mocht de Vrolijke Plug gebruiken.

Mazurka uit het handschrift van Speets (rond 1900)

Frederik Speets werd, aldus de brief die het handschrift vergezelt, 'geboren in Abbekerk in Café "Het bonte paard"'. Hij was huisschilder van beroep en was daarnaast ruim vijftig jaar lang organist in de kerken van Abbekerk en Lambertschaag (in de kop van Noord-Holland). Helaas vertelt de begeleidende brief niet welk instrument Speets op dansavonden speelde.

Het handschrift bevat vooral walsen, mazurka's, polka's en schotsen. De oorsprong van de verschillende melodieën is nog niet onderzocht; identificaties in reactie op deze publicatie zijn welkom!

Harmonicaspeler en vrouw met triangel in een danshuis aan de Zeedijk door I.L. Israëls (1892)


Samen met het handschrift van Andries Kiers en dat van Jan Klok (1864-1947, binnenkort online beschikbaar) geeft Speets' verzameling een beeld van de dansmuziek aan het eind van de negentiende eeuw, kort voordat de radio het laatste restje muzikaal isolement van afgelegen leefgemeenschappen definitief zou doorbreken.

Erik Henningsen (Denemarken): Jonge mensen die op een zomeravond naar een accordeonist luisteren (1897)
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Gegevens

Aanvulling oktober 2021: Onderstaande koppelingen naar individuele bestanden op Dropbox en Google Drive werken niet meer. De meeste bestanden kun je nu vinden in de volgende verzamelmap (in grote lijn chronologisch gesorteerd): Google Drive: Lusthof der Muziek.

- PDF van originele handschrift: hs. Speets (8,5 Mb; klik met je rechtermuisknop op de link en selecteer 'koppeling opslaan als'), met dank aan het Meertens Instituut voor het beschikbaar stellen van de fotokopie van dit manuscript.

- Gegevens in de Liederenbank.

NIEUW!
Hierbij een transcriptie van het handschrift van Frederik Speets in verschillende formats, met hartelijke dank aan Michel van der Meiren!
- Transcriptie in musicXML.
- Transcriptie in MS word.
- Transcriptie in PDF.

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

De Gruijtters' beiaardboek (1746)

Nadat de blinde beiaardier en blokfluitspeler Jacob van Eyck rond 1630 had ontdekt hoe men door te fluiten de afzonderlijke boventonen van een klok kan laten klinken, maakte de bouw en het stemmen van carillons een grote ontwikkeling door. (Zuivere) carillonmuziek was vanaf die tijd in veel steden niet meer uit het openbare leven weg te denken.

Het beiaardboek uit 1746 van de Antwerpse stadsbeiaardier Ioannes de Gruytters (Johannes de Gruijtters) is één van de belangrijkste Vlaamse bronnen van beiaardmuziek - en populaire muziek - uit de 18e eeuw. De Gruytters maakte beiaardbewerkingen van bekende melodieën en populaire deuntjes van zijn tijd: zijn handschrift vormt een staalkaart van de muziek die in de 18de eeuw van de torens klonk.

Peter Bremer speelt uit het beiaardboek van De Gruytters


De melodieen kunnen natuurlijk ook op ieder ander instrument worden gespeeld; hier speelt Paul Oorts een minuet van De Gruytters op een hommel (ook wel vlier, Noordse balk, épinette):


(De hommel is een aloud volksinstrument uit de Lage Landen; de oudste bekende hommel uit Nederland draagt het jaartal 1608. In Vlaanderen verwierf het instrument na WO II nieuwe populariteit.)
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

Aanvulling oktober 2021: Onderstaande koppelingen naar individuele bestanden op Dropbox en Google Drive werken niet meer. De meeste bestanden kun je nu vinden in de volgende verzamelmap (in grote lijn chronologisch gesorteerd): Google Drive: Lusthof der Muziek.

- Oorspronkelijke titel: ANDANTEN, | marchen, gavotten, Ariaen, giguen, | Corenten, Contre-dansen, Allegro, | preludies, menuetten, trion, &.&. | Voor. Den. Beÿaart. Ofte. | Klok-Spil. | By een vergaedert ende op gestelt. | Door my | Ioannes, de, gruÿtters, | beÿart ofte klok-spilder der | stadt ende Chatedraele | TOT. ANTWERPEN | 17 46

- Een digitale scan van het originele handschrift (Antwerpen, Bibliotheek van het Koninklijk Vlaams Muziekconservatorium, 17.761 (hs).

- Papieren heruitgaven hier en hier.

- De inhoud van het beiaardboek bij de Nederlandse Liederenbank.

- Beginregels ('incipits') van de melodieen bij het RISM (Répertoire Internationale des Sources Musicales).

- Een flink aantal getranscribeerde (en deels bewerkte) melodieen.

- Achtergronden op de blogspot Mémoire du folk en Nord Pas-de-Calais.

- Achtergronden over de muzikale ontdekkingen van Van Eyck en de ontwikkeling van de carillonbouw in Een muziekgeschiedenis der Nederlanden (red. L.P. Grijp, Amsterdam University Press, 2001.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

J.P. Sweelinck (1562-1621): Variaties op volksmelodieën

Jan Pieterszoon Sweelinck (1562-1621) is een van de belangrijkste klassieke componisten uit de Nederlandse muziekgeschiedenis.
Hij schreef, zeer gebruikelijk in die tijd, nogal wat variaties, onder andere op volksmelodieën zoals 'Malle Symen', 'Engelse Fortuijn', 'Unter der Linden grüne' en 'Ick voer al over Rhijn'. Deze zijn alleen in handschriften bewaard gebleven, bijvoorbeeld in het Fitzwilliam Virginal Book.

Onderscheid tussen 'volksmuziek' en 'kunstmuziek' maakte men in Sweelincks tijd overigens nog niet; die scheiding - en dus ook het daaraan gekoppelde waardeoordeel - ontstond pas aan het eind van de 18e eeuw! (zie noot)

'Onder de Linde groene', een destijds zeer populaire melodie, werd ook door andere componisten bewerkt (zoals Nicolas Vallet en Jacob van Eyck); ook (en eerder) komt de melodie voor in The English Dancing Master (1651) van Playford en (later) in de Hollandse boerenliedjes en contredansen (nr. 841). Door de volkse afkomst en verschillende bewerkingen hebben muzikanten van divers pluimage zich aan dit repertoire gewaagd. Vergelijk deze drie prachtige versies van 'Unter der Linden grüne'- 'Onder een Linde groen'- 'All in a garden green':

'All in a garden green' (Sweelinck) door Dapper's Delight uit Amsterdam (blokfluit en concertina):

'Onder de Linde groene' (Nicolas Vallet) door Valéry Sauvage op luit 'Onder een Linde groen' (Sweelinck) door Ernst Stolz op virginaal en orgel: ~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ - Noot: Matthew Gelbart (2007) The Invention of ‘Folk Music’ and ‘Art Music’: Emerging Categories from Ossian to Wagner. Cambridge University Press. - J.P. Sweelincks variaties op wereldlijke liederen zijn deels te vinden in het handschrift Fitzwilliam Virginal Book (waarin overigens niet 'Onder een Linde groen' - In modern notenschrift overgezet staan ze in deel 1 van de Complete werken, hier en anders hier als pdf te vinden (de pdf is zo groot dat het lastig bladeren is, maar gelukkig staat er een inhoud achterin). - Wikipedia is een van de vele plekken waar een biografie van Sweelinck te vinden is. - De wereldomroep biedt een aardige oude radiouitzending over Sweelinck aan. - Ook bij de Concertzender kun je online heel wat van Sweelinck beluisteren.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

17 augustus 2011

Bert Aalbers - Paard van Marken (2007)

Bert Aalbers († 2007) was een sleutelfiguur in de Nederlandse folkrevival van de jaren zestig en zeventig. Hij speelde in diverse bands, zoals Crackerhash, Windkracht Acht en de Foo Foo Band.

Daarnaast (en daarvoor!) componeerde hij honderden deunen, met vooral Schotse, Franse en Nederlandse invloeden, zoals 'Trawler' - hier gespeeld door Peer van der Burgh op de concertina van Aalbers:


In Paard van Marken - dansdeuntjes en andere melodieën 1975 - 2005 staat een selectie van bijna 250 van zijn composities: hornpipes, jigs, reels, polka's, walsen, schleiffers, musettes en enkele slow airs. Het boek werd kort voor Aalbers' dood voltooid.

Trawler (met dank aan Pan records)
De meeste nummers die op de gelijknamige cd staan, zijn in het boek terug te vinden. Boek en cd zijn per e-mail te bestellen bij Pan records.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Op de website van Peter Koene vind je een hartverwarmend artikel over het muzikale werk en leven van Bert Aalbers.

Fragmenten van de cd Paard van Marken zijn te beluisteren bij Muziekweb.

Een cd van Crackerhash kun je beluisteren bij Fonos.nl.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~