De Lusthof der Muziek

De Lusthof der Muziek biedt een ontdekkingsreis langs 750 jaar Nederlandse en Vlaamse muziektraditie, met speciale aandacht voor grotendeels vergeten genres zoals volksmuziek, speelmansmuziek, oude dansmuziek, kunstmuziek, liedboeken, straatliederen, anonieme componisten, enzovoort. De Lusthof der Muziek is een doorgeefluik van muziekbronnen die - dankzij internet - voor het eerst sinds eeuwen weer beschikbaar zijn. Alleen, ze staan over talloze websites verspreid. Met behulp van de Lusthof hopen we te bereiken dat ze niet alleen beschikbaar, maar ook makkelijk vindbaar zijn.

The Garden of Musical Delights delves into 750 years of musical tradition in the Low Countries: Flanders and the Netherlands. Read more

14 september 2011

Hs. 'Dansmuziek Haarlem 1891'

Het onderwerp van deze bijdrage is een anonieme, handgeschreven verzameling dansmuziek uit Haarlem van rond 1891: wals, polka, mazurka, galop, mars en variaties daarop vormen het leeuwendeel. Het is salon- en ballroommuziek, populair aan het einde van de negentiende eeuw.

After the ball (een nogal verknipte versie, naar het origineel van C.K. Harris) uit het derde handschrift Haarlem 1891:


De verzameling illustreert hoe aan het eind van de 19e eeuw de wereld snel 'kleiner werd'. De industrialisatie was in volle gang. De eerste publieke radio-uitzendingen zouden weliswaar nog tot rond 1920 op zich laten wachten, maar de voorlopers van de latere massamedia deden hun invloed gelden. Zo werden er vanaf 1875 in Amsterdam straatorgels verhuurd, en in het laatste decennium van de eeuw begon de commerciële productie van grammofoonplaten gestalte te krijgen. Ook de invloed van het almaar groeiende aantal internationale reizigers en van nieuwe, grootschalige druktechnieken speelden een belangrijke rol.

Het is dan ook niet verwonderlijk dat het huiselijke repertoire rond deze tijd zeer internationale trekken vertoont; Nederlands is het nauwelijks meer te noemen. Wel geven de blaadjes een indruk van de muzikale sfeer in Nederlandse huiskamers vóórdat de gevarieerde toepassing van elektriciteit de muziek in al zijn aspecten ging beïnvloeden.

Als voorbeeld kan dienen 'After the ball', geschreven door de Amerikaanse componist Charles K. Harris. Dit was naar verluidt het eerste lied waarvan de bladmuziek in miljoenvoud werd verkocht. In onderstaand youtube-filmpje komt de componist zelf aan het woord, enkele decennia nadat het lied tot een internationale hit was uitgegroeid.



De melodie kwam in het 'dagelijks gebruik' terecht, en daarbij zet ieder het naar zijn eigen hand. Hoe gevarieerde resultaten dit kan opleveren toont dit filmpje met sologitaar:


De handschriftjes 'Haarlem 1891' werden tesamen gevonden tussen de bladzijden van een gedrukt muziekboek uit Haarlem. De verzameling bestaat uit drie delen, waarvan in eentje het jaartal 1891 voorkomt, terwijl verschillende traceerbare melodieen van kort daarna stammen. Oorspronkelijk waren de bladen mogelijk van één en dezelfde eigenaar. Momenteel zijn ze in privébezit.

Met hartelijke dank aan Jac voor het beschikbaar stellen van de originelen! (En dat anderen zijn lichtend voorbeeld mogen volgen... ;-)
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
En dan hier, without further ado, de drie handschriftjes:

Handschrift Haarlem 1891 (1): PDF Haarlem-1 (klik met je rechtermuisknop op de link en selecteer 'koppeling opslaan als')

Handschrift Haarlem 1891 (2): PDF Haarlem-2

Handschrift Haarlem 1891 (3): PDF Haarlem-3
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

12 september 2011

Een 18e-eeuwse contredans-rage in België

Een contredans door Trivelin van hun cd Un ménétrier au milieu du carrefour:


Contredansen waren in Wallonië en Vlaanderen in de 18e eeuw mateloos populair. Vooral in Luik verscheen de ene publicatie na de andere. Nu valt dit repertoire net een beetje buiten de ongeschreven grenzen van de Lusthof (het is vaak eerder Waals dan Vlaams) en bovendien is het grotendeels niet digitaal voorhanden. Maar... enkele mensen hebben hun uiterste best gedaan om deze muziek weer beschikbaar te maken, een onderneming die de Vrolijke Plug uiteraard zeer kan waarderen. En, aangezien er veel moois tussen zit en verwijzing naar nog niet eens een handvol websites volstaat om geïnteresseerden in één klap wegwijs te maken, toch deze bijdrage.

Dansend paar (geen contredans overigens) uit Simon Guillaume (1769) Almanach dansant pour 1770.


De bronnen waarover we het hebben zijn afkomstig van:
- in Wallonië werkzame componisten, dansmeesters en speelmannen als
Andrez
Delhez
Dupont
Lambert
Delhaize
- in Vlaanderen publicerende of wonende personen als
D'Aubat St. Flour
Ferry
Trappeniers
Wandembrille
- en daarnaast diverse anonimi.

Met een bezoek aan de websites van Le Canard Folk en muziekgroep Trivelin krijg je in één keer een uitstekende indruk van de overgeleverde handschriften en gedrukte werken, en kom je ook te weten hoe je ze kunt bemachtigen.

Le Canard Folk geeft van de meeste bronnen een facsimile-voorbeeld, zoals dit Ballet Holandois uit ca. 1779

Bij Trivelin kun je van veel bronnen fotokopieën bestellen. In een aantal gevallen is het een mirakel dat de muziek voorhanden is: niet alleen is een aantal werken nog in particulier bezit, van verschillende bronnen resteert alleen een fotokopie, terwijl het origineel - soms nog niet zo lang geleden en in een institutionele verzameling - is zoekgeraakt! Conclusie: niets komt de levensduur zo ten goede als kopiëren en verspreiden...

Tot slot een link naar de tangosite - laat je door de naam niet misleiden - waar van een selectie uit deze bronnen de midi, mp3 en abc te vinden is.

ps. Behalve naar 18e-eeuwse contredansen wijzen Le Canard Folk en Trivelin de weg naar diverse andere, vooral Waalse bronnen. De Vrolijke Plug vertrouwt erop dat je ook alleen daar verder je weg wel vindt...
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
De belangrijkste titels (zie genoemde websites voor een aantal anonieme bronnen). De Vlaamse danwel Waalse afkomst van de verschillende bronnen is niet altijd duidelijk. Waar ze duidelijk Waals zijn wordt dit vermeld.

1753: Jean Joiris & Benoît Andrez, Recueil de contredances angloises (Wallonië).

1757 -1767: D'Aubat St. Flour, Cent contredanses en rond (Honderd uytgelesen contredansen), zie ook de bundel Gentse kontradansen (1987).

ca. 1758 -1773: anoniem, Les contredanses du journal musical Liégois "L'Écho" (Wallonië).

ca. 1765: Léopold Ferry, Le Bouquet tout fait ou quarante nouvelles contre-danses.

1771: Delhez, [handschrift Delhez] (Wallonië) (zie tangosite).

1772: Colard, [handschrift Colard] (Wallonië).

ca. 1775 -1779: Pierre Trappeniers, Recueil de Contredanses avec Premier Violon et la Basse Continue.

1778: Wandembrile (soms 'Wandenbrile'), [handschrift Wandembrile].

ca. 1790: Lambert, [handschrift Lambert] (Wallonië).

eind 18e eeuw: anoniem [Livre de figures des Contredanses], handschrift, 2 dln. (verz. G. Huybens).

eind 18e eeuw: Delhaise, 12 contredanses et une waltze pour 2 violons (Wallonië).
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~